Hoofdpagina
Dienstregeling
Wat zou het openbaar vervoer zijn zonder dienstregeling?
Vervoerders kunnen met behulp van de dienstregeling de reiziger informeren over het vervoersaanbod, zodat zij hun reis kunnen plannen. Reisinformatie is beschikbaar in de vorm van bijvoorbeeld een vertrekstaat, lijnfolder of een reisplanner op internet, zoals 9292.nl. Op basis van de dienstregeling worden ook personeelsroosters en materieelomloop gepland.
De dienstregeling wordt jaarlijks onder de loep genomen, om bestaande verbindingen nog beter op elkaar af te stemmen en omdat er lijnen bijkomen of verdwijnen. Alle spoorwegmaatschappijen in Europa hanteren sinds 2002 een dienstregelingsjaar dat ingaat op de tweede zaterdag van december, om 24:00 uur - dus op zondag om 0:00 uur. De meeste regionale vervoerders passen hun dienstregeling dan ook aan. Alle vervoerders kunnen ook op andere momenten kleine of grote wijzigingen aan de dienstregeling doorvoeren. Tot en met 2001 begon het nieuwe dienstregelingsjaar eind mei.
Bij werkzaamheden, wegafsluitingen, vakantieperiodes, evenementen, slechte weersomstandigheden of grote storingen kan de dienstregeling tijdelijk worden aangepast. De NS en ProRail hebben sinds 2012 een speciale Landelijk Uitgedunde Dienstregeling achter de hand, die kan worden ingezet bij verwachte sneeuw of vorst.
Wikipagina's over dienstregelingswijzigingen:
- Trein: 2013 en 2014
- Bus, tram, metro: 2013 en 2014
- Dienstregeling naar jaar
Trein
Nederland kent een uitgebreid spoornet. Vroeger had de NS het alleenrecht op de exploitatie van alle binnenlandse reizigerstreinen. In 1995 werd de NS verzelfstandigd. Een jaar later ging Lovers Rail als eerste bedrijf de concurrentie aan met de NS. Dit werd echter een flop.
Succesvoller bleek het decentraliseren en vervolgens openbaar aanbesteden van de – door NS vaak onrendabel geachte – regionale lijnen. Het principe van aanbesteden is dat het vervoerbedrijf dat de meest uitgebreide dienstregeling tegen de laagste subsidie kan bieden, de lijn(en) mag exploiteren. Het exploitatiecontract, de zogenoemde concessie, mag maximaal 15 jaar duren, waarna er weer een nieuwe aanbesteding moet worden uitgeschreven.
De spoorlijn Mariënberg - Almelo had in 1997 de primeur. De treindienst werd in 1998 overgenomen door Oostnet. Later volgden meer trajecten. Arriva rijdt nu bijvoorbeeld stop- en sneltreinen op de Vechtdallijnen en Veolia Transport op de Heuvellandlijn.
Op de belangrijkste spoorlijnen, die tegenwoordig onderdeel zijn van het hoofdrailnet, rijdt NS Reizigers nog steeds met Intercity's en Sprinters. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft de komende concessie (2015–2024) ook weer onderhands gegund aan de NS. Internationale treinen van en naar Nederland worden gereden door NS Hispeed en door de buitenlandse vervoerders NMBS en Deutsche Bahn.
Elke treinrit heeft een eigen treinnummer. De laatste twee cijfers hiervan verschillen per rit, de overige cijfers duiden de treinserie aan.
Het meeste treinmaterieel voor personenvervoer rijdt tegenwoordig op elektriciteit. Slechts op enkele trajecten wordt nog dieselmaterieel ingezet.
In Nederland hebben alle speciale punten van het spoorwegnet (zoals dienstregelpunten) eigen plaatsnaamverkortingen.
Wanneer er sprake is van een verstoring van de treindienst, komt de bijsturingsafdeling van de vervoerder in actie. Bij ernstige ongevallen wordt ook de verkeersinspectie ingeschakeld.
Op deze wiki is tevens informatie te vinden over bijna 400 stations in binnen- en buitenland.
Lijnbus
Lijnbussen rijden in heel Nederland op vastgestelde routes. Onderweg stoppen ze bij vaste bushaltes, maar alleen als er passagiers in- of uit willen stappen. Veel buslijnen komen samen bij een treinstation, op centrale plaatsen in de stad of bij speciale busstations.
De stadsbus rijdt tussen de wijken binnen een stad en de streekbus rijdt tussen steden en dorpen. In bepaalde plattelandsgebieden gingen vanaf 1977 diverse buurtbusprojecten van start. Buurtbussen worden gereden door vrijwilligers met 8-persoons bussen. Meestal gelden voor de buurtbus afwijkende vervoerbewijzen en tarieven.
In 1998 droeg de rijksoverheid het beheer van het Nederlandse stads- en streekvervoer over aan regionale overheden. Door de invoering van de Wet Personenvervoer 2000 zijn zij verplicht om concessies voor het busvervoer middels een openbare aanbesteding exclusief aan een vervoerder toe te kennen. Alleen Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht mogen het stadsvervoer ook onderhands gunnen. De laatste drie steden besloten het busvervoer toch aan te besteden.
De concessietermijn voor personenvervoer per bus is maximaal 10 jaar. Indien de concessie ook nog spoorvervoer bevat en dit minimaal 50 procent van het contract beslaat, dan geldt een maximale looptijd van 15 jaar.
Steeds meer busmaterieel rijdt niet meer op diesel, maar maakt gebruik van een alternatieve aandrijving. Met name aardgas-, elektrische- en hybride bussen verschijnen steeds meer in het straatbeeld. In Apeldoorn wordt al enige jaren een proef gedaan met de Whisper. Tussen Rotterdam Kralingse Zoom en bedrijvenpark Rivium in Capelle aan den IJssel rijden volautomatische elektrische busjes onder de naam Parkshuttle. Arnhem heeft als enige stad in Nederland een trolleybusnetwerk.
Buslijnen zijn nogal aan veranderingen onderhevig. Daarom zijn er op deze wiki ook tal van pagina's met informatie over tijdelijke- en voormalige buslijnen. Daarnaast zijn er pagina's over grensoverschrijdende- en buitenlandse buslijnen.
Tram, metro en lightrail
In de grote steden is veel vraag naar openbaar vervoer. Daarom rijden hier in hoge frequenties, naast bussen, ook tram- en metrolijnen.
Stadstrams rijden in de regio’s Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. De trams hebben gemiddeld om de 500 meter een halte.
Sneltrams rijden tussen Amsterdam Zuid en Amstelveen, tussen Utrecht en IJsselstein en in de Rotterdamse deelgemeente Prins Alexander.
Metro's rijden in Amsterdam en Rotterdam. Ze rijden zowel boven als onder de grond, vrij van het wegverkeer.
De RandstadRail is een zogeheten lightrailnetwerk en maakt reizen tussen Den Haag en Rotterdam en naar Zoetermeer mogelijk zonder over te stappen. In Rotterdam sluit RandstadRail aan op het metronetwerk, in Den Haag op het tramnetwerk. Een ander lightrailproject is de RijnGouweLijn.
Alle tram-, metro- en lightraillijnen, behalve de Utrechtse sneltram, zijn onderhands gegund aan het plaatselijke stadsvervoerbedrijf. Zie ook: Aanbesteding grote steden.
Uiteraard is op deze wiki informatie beschikbaar over het tram- en metromaterieel.
