Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen: verschil tussen versies

Uit OV in Nederland Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
k (Strip aangepast.)
k
(Labels: Bewerking via mobiel, Bewerking via mobiele website)
 
(27 tussenliggende versies door 9 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
De spoorlijn [[Zutphen]]-[[Winterswijk]] is een verlengstuk van de [[Oosterspoorweg]]. In de negentiende eeuw was het de bedoeling dat er een spoorlijn kwam die Amsterdam via [[Amersfoort]], [[Apeldoorn]], Zutphen en Winterswijk verbond met het Ruhrgebiet. Hier waren veel kolenmijnen. Echter, de HSM (Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij) heeft de Oosterspoorweg slechts tot Zutphen aangelegd. Ze was bang geen toestemming te krijgen voor aanleg van de spoorlijn op Duits grondgebied, en een spoorlijn tot Winterswijk zou te onrendabel zijn.
+
{{SpoorlijnInfo
 +
|naam=Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen
 +
|lengte=102,7
 +
|jaar_geopend=1878 - 1880
 +
|jaar_gesloten=1979, 1994
 +
|huidige_status=Deels in gebruik
 +
|aantal_sporen=1, Hervest-Dorsten - Gladbeck-Zweckel: 2
 +
|vervoerders=[[Arriva]], [[NWB]]
 +
}}
 +
De '''spoorlijn Zutphen - Winterswijk''' is een verlengstuk van de [[Oosterspoorweg]]. In de negentiende eeuw was het de bedoeling dat er een spoorlijn kwam die Amsterdam via [[Amersfoort Centraal|Amersfoort]], [[Apeldoorn]], [[Zutphen]] en [[Winterswijk]] verbond met het Ruhrgebiet. Hier waren veel kolenmijnen. Echter, de [[HSM|HSM (Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij)]] heeft de Oosterspoorweg slechts tot Zutphen aangelegd. Ze was bang geen toestemming te krijgen voor aanleg van de spoorlijn op Duits grondgebied, en een spoorlijn tot Winterswijk zou te onrendabel zijn.
 +
 
 +
De Winterswijkse textielfabrikant Jan Willink maakte zich sterk voor een spoorverbinding met de rest van het land. Hij zag in dat de route nuttig kon zijn voor het goederenvervoer. Niet alleen voor een snelle verbinding van Amsterdam met de kolenmijnen in het Ruhrgebiet, ook de textielfabrieken in de Achterhoek zouden baat hebben bij een spoorlijn. Uiteindelijk kon in 1878 de spoorlijn Zutphen-Winterswijk worden geopend. In 1880 werd ook het verlengstuk geopend, de spoorlijn Winterswijk-Borken-Gelsenkirchen=Bismarck (tegenwoordig ''Gelsenkirchen Zoo''). De lijn werd aangelegd en geëxploiteerd door de [[NWS|NWS (Nederlandsch-Westphaalse-Spoorwegmaatschappij)]]. In 1926 werd de NWS (en dus ook de spoorlijn) overgenomen door de HSM.
 +
 
 +
Dat Jan Willink een goede zet had gedaan, zou in de daarop volgende jaren wel blijken. In 1880 werd de spoorlijn Winterswijk-Bocholt geopend. In die jaren werd, onder leiding van Willink, een heel net van lokaalspoorwegen aangelegd in de Achterhoek. De lijnen Winterswijk-[[Zevenaar]] en Winterswijk-Neede-[[Hengelo]]/[[Enschede]] hadden in Winterswijk een eigen station, [[Winterswijk GOLS]]. Het gebouw hiervan werd in 1908 geopend en staat er nog steeds.
 +
 
 +
In 1920, de bloeiperiode van station Winterswijk, waren er aansluitingen in vijf richtingen, drie locomotiefloodsen, twee kolenparken, diverse gebouwen voor technische diensten, en hadden de stations NWS en [[GOLS]] samen maar liefst 32 sporen. In Winterswijk kwamen meer goederen de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar. Het traject [[Vorden]]-[[Ruurlo]] is zelfs een tijd dubbelsporig geweest om alle treinen te kunnen verwerken. Het goederenvervoer viel in de jaren 1960 terug omdat kolen bijna niet meer werden gebruikt en Nederland op aardgas overstapte.
 +
 
 +
Inmiddels is station Winterswijk teruggevallen naar een kopstation voor de series {{S|30800}} en serie {{S|30900}} en liggen er nog zes sporen. Het NWS-gebouw dat nog in gebruik is, herinnert aan het verleden.
 +
 
 +
Vanaf Gladbeck Zweckel liep de lijn oorspronkelijk naar Gelsenkirchen Bismarck. Tegenwoordig rijden de treinen vanaf Borken naar Essen.
 +
Block Holland, Block Gemenwirthe en Block Leblich waren kruisingsplaatsen. Aangezien de lijn tot Dorsten enkelsporig was (al was de spoordijk wel breed genoeg gemaakt voor dubbelspoor) waren deze drie blokposten ingericht, waar de treinen elkaar konden kruisen. Er stond een seinhuis en een baanwachterswoning bij.
 +
Vanaf Winterswijk zijn er nog veel van deze baanwachterswoningen te vinden. Ze worden particulier bewoond en verkeren in goede staat.
 +
In het kader van het 150-jarig bestaan van spoorwegen in Nederland, werd de spoorweg tussen Winterswijk en de Duitse grens van NS aan Natuurmonumenten geschonken, en sindsdien is de spoorweg een natuurgebied. Het spoor is, op een stuk van een kilometer lang voor de grens na, opgebroken, maar de spoordijk is goed herkenbaar als een lange rechte streep in het landschap. Een klein deel is toegankelijk, maar het meeste is natuurgebied en dus verboden terrein.
 +
 
 +
== Data opening en sluiting ==
 +
Openingsdata:
 +
* 24 juni 1878: Zutphen - Winterswijk
 +
* 21 juni 1880: Winterswijk - Gelsenkirchen
 +
 
 +
Sluitingsdata:
 +
* 4 maart 1940: Winterswijk - Burlo (alleen voor reizigersvervoer)
 +
* 29 september 1961: Burlo - Borken (alleen voor reizigersvervoer)
 +
* 29 september 1979: Winterswijk - Burlo
 +
* 30 september 1994: Burlo - Borken
  
−
De Winterswijkse textielfabrikant Jan Willink maakte zich sterk voor een spoorverbinding met de rest van het land. Hij zag in dat de route zeer nuttig kon zijn voor het goederenvervoer. Niet alleen voor een snelle verbinding van Amsterdam met de kolenmijnen in het Ruhrgebiet, ook de textielfabrieken in de Achterhoek zouden baat hebben bij een spoorlijn. Uiteindelijk kon in 1878 de spoorlijn Zutphen-Winterswijk worden geopend. In 1880 werd ook het verlengstuk geopend, de spoorlijn Winterswijk-Borken-Gelsenkirchen=Bismarck (tegenwoordig ''Gelsenkirchen Zoo''). De lijn werd aangelegd door de NWS, de Nederlandsch-Westphaalse-Spoowegmaatschappij, maar de dienst werd gereden door de HSM.
+
Tussen Winterswijk en de overweg Kienveenweg (in Nederland, vlak voor de grens met Duitsland) is het spoor opgebroken. Tussen de Kienveenweg en de rijksgrens ligt het spoor er nog (zie foto), en tussen de rijksgrens en Borken is het spoor ook opgebroken.
  
−
Dat Jan Willink een goede zet had gedaan, zou in de daarop volgende jaren wel blijken. Ook in 1880 werd de spoorlijn Winterswijk-Bocholt geopend. In die jaren werd, onder leiding van Willink, een heel net van lokaalspoorwegen aangelegd in de Achterhoek. De lijnen Winterswijk-[[Zevenaar]] en Winterswijk-Neede-[[Hengelo]]/[[Enschede]] hadden in Winterswijk een eigen station, [[Winterswijk GOLS]]. Het gebouw hiervan werd in 1908 geopend en staat er nu nog steeds.
+
== Hedendaagse toegankelijkheid van de spoorlijn ==
 +
Het gebeurt vaak dat op het tracé van voormalige spoorlijnen na de opbraak een fietspad of zelfs autoweg wordt aangelegd (bijvoorbeeld de N348 tussen Raalte en Ommen). De voormalige spoorlijnen Winterswijk-Neede en Winterswijk-Bocholt zijn nu fietspad, maar bij de ''Borkense Baan'' is dit echter niet het geval. Het Nederlandse deel van de lijn is in bezit van Natuurmonumenten. Er komen salamanders voor, en bijzondere flora doordat de treinen van verre gebieden bijzondere zaadjes meenamen.
  
−
In 1920, de bloeiperiode van station Winterswijk, waren er aansluitingen naar vijf richtingen, drie locomotiefloodsen, twee kolenparken, diverse gebouwen voor technische diensten, en hadden de stations NWS en GOLS samen maar liefst 32 sporen. In Winterswijk kwamen meer goederen de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar. Het traject [[Vorden]]-[[Ruurlo]] is zelfs een tijd dubbelsporig geweest om alle treinen te kunnen verwerken. Helaas viel dit in de jaren '60 terug toen kolen bijna niet meer werden gebruikt en iedereen op aardgas overstapte.
+
Eind jaren 1990 is het Nederlandse deel van de spoorlijn opgebroken tussen de overwegen ''Badweg'' en ''Kienveenweg'', en is vrijwel geheel niet toegankelijk. Het ballastbed ligt er nog wel, en ook de brug over de Boven-Slinge ligt er nog en is toegankelijk. Nabij wachtpost 36 aan de ''Meester Brouwerlaan'' ligt er een stukje fietspad langs de lijn, dit is ook het geval nabij de overgang ''Deunkmolenweg''.
 +
Na de overweg ''Kuipersweg'', waar het spoor nog aanwezig is, ligt de ''Blankersweg'' een stukje parallel aan de spoorlijn, daarna is het het tracé toegankelijk voor voetgangers tot de rijksgrens (zie bovenstaande foto).
  
−
Inmiddels is station Winterswijk teruggevallen naar een kopstation voor de [[serie 30800]] en de [[serie 30900]] en liggen er nog zes sporen. Het NWS-gebouw dat nog steeds in gebruik is, herinnert nog aan vervlogen jaren...
+
Direct na de rijksgrens ligt er circa anderhalve kilometer een fietspad rechts langs het tracé, na de voormalige spoorwegovergang in de regionale weg L572 (waar nog altijd een bushalte met de naam ''Bahnübergang'' is) ligt er een straat links van het tracé. In de voormalige spoorbedding zijn enkele bordjes en oude hectometerstenen zonder opschrift te vinden.
  
−
Hieronder een routestrip van de lijn, vanaf Zutphen.
+
Van Burlo tot Borken ligt de spoorlijn op particulier terrein en is ontoegankelijk. Op enkele percelen is de lijn niet meer te herkennen, maar op luchtfoto's is vaak nog redelijk te zien waar de lijn heeft gelopen.
−
{{RouteTop |
+
 
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsICr.svg|35px]] | [[Zutphen]]}}
+
== Traject ==
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnR.png|35px]] | ''richting [[Deventer]] en [[Hengelo]]''}}
+
{{TreinRouteTop |
 +
{{TreinRouteRij | {{Rimg|0sr}} | Zutphen}}
 +
{{RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Nieuwstad]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnR.png|35px]] | ''[[Staatslijn A]] naar [[Leeuwarden]] en [[Staatslijn D]] naar [[Glanerbeek]]''}}
 
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_brug.png|35px]] | ''brug over de Berkel''}}
 
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_brug.png|35px]] | ''brug over de Berkel''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsrg.svg|35px]] | Warken}}
+
{{RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Warken]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Vorden]]}}
+
{{TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Vorden}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsrg.svg|35px]] | Brandenborch}}
+
{{RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Brandenborch]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvL.png|35px]] | ''uit [[Doetinchem]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvL.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Doetinchem - Hengelo|lijn]] van [[Doetinchem]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Ruurlo]]}}
+
{{TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Ruurlo}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnR.png|35px]] | ''naar [[Neede]]-[[Hengelo]]/[[Enschede]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnR.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Doetinchem - Hengelo|lijn]] naar [[Hengelo]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsrg.svg|35px]] | Beltrum-Zieuwent}}
+
{{RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Beltrum-Zieuwent]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Lichtenvoorde-Groenlo]]}}
+
{{TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Lichtenvoorde-Groenlo}}
 
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_bos.png|35px]] | ''Korenburgerveen''}}
 
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_bos.png|35px]] | ''Korenburgerveen''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvR.png|35px]] | ''uit [[Neede]]-[[Hellendoorn]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvR.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Winterswijk - Neede|lijn]] van [[Neede]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnL.png|35px]] | ''naar [[Winterswijk GOLS]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnL.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Winterswijk - Neede|lijn]] naar [[Winterswijk GOLS]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Winterswijk West]]}}
+
{{TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Winterswijk West}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rs0.svg|35px]] | [[Winterswijk]]}}
+
{{TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Winterswijk}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_glr.svg|35px]] | ''Blok Holland''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnLv.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Winterswijk - Zevenaar|lijn]] naar [[Zevenaar]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_glr.svg|35px]] | ''rijksgrens Nederland/Duitsland''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnLv.png|35px]] | ''[[Spoorlijn Winterswijk - Bocholt|lijn]] naar [[Bocholt]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_gsr.svg|35px]] | Burlo}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Vgrens.png|35px]] | ''grens Nederland - Duitsland''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_glr.svg|35px]] | ''Block Gemenwirthe''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_gsr.svg|35px]] | [[Burlo]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_0sr.svg|35px]] | Borken}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vBrug.png|35px]] | ''Brug over de Bocholter Aa''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnR.png|35px]] | ''raccordement Beckenberg, vroeger naar Coesfeld''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvLv.png|35px]] | ''lijn DB 2265 van [[Empel-Rees]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Marbeck-Heiden}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvRv.png|35px]] | ''lijn DB 9205 uit [[Steinfurt-Burgsteinfurt]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rlr.svg|35px]] | ''Block Leblich''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_BeginGes.png|35px]] | [[Borken (Westf.)]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Rhade}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnR.png|35px]] | ''lijn DB 2265 naar [[Münster (Westf.) Hbf|Münster Hbf]]''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Deuten}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Marbeck-Heiden]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtvR.png|35px]] | ''uit [[Coesfeld (Westf.)|Coesfeld]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Rhade]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Hervest-Dorsten}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Deuten]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Dorsten}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtvR.png|35px]] | ''lijn DB 2273 van Quakenbrück''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnL.png|35px]] | ''naar [[Oberhausen Hbf|Oberhausen]]''}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Hervest-Dorsten]]}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsrg.svg|35px]] | Dorsten-Tönsholt}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtvR.png|35px]] | ''lijn DB 2002 van Haltern am See''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Feldhausen}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_brug.png|35px]] | ''Brug over de Lippe''}}
−
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | Gladbeck Zweckel}}
+
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_brug.png|35px]] | ''Brug over het Wesel-Dattelnkanal''}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Dorsten]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_vAtnL.png|35px]] | ''lijn DB 2273 naar Bottrop Nord''}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Feldhausen]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Gladbeck-Zweckel]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtnR.png|35px]] | ''lijn DB 2251 naar Gladbeck West''}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Gladbeck Ost]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rsr.svg|35px]] | [[Gelsenkirchen-Buer Süd]]}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_AtvL.png|35px]] | ''lijn DB 2246 van Oberhausen-Osterfeld Süd''}}
 +
{{RouteRij | [[Afbeelding:Route_rs0.svg|35px]] | [[Gelsenkirchen Zoo]]}}
 
}}
 
}}
−
Vanaf Gladbeck Zweckel liep de lijn oorspronkelijk naar Gelsenkirchen Bismarck. Tegenwoordig rijden de treinen vanaf Borken naar Essen.
 
−
Blok Holland, Block Gemenwirthe en Block Leblich waren kruisingsplaatsen. Aangezien de lijn tot Dorsten enkelsporig was (al was de spoordijk wel breed genoeg gemaakt voor dubbelspoor) waren deze drie blokposten ingericht, waar de treinen elkaar konden kruisen. Er stond een seinhuis en een baanwachterswoning bij.
 
−
Vanaf Winterswijk zijn er nog veel van deze baanwachterswoningen te vinden. Ze worden particulier bewoond en verkeren in goede staat.
 
−
In het kader van het 150-jarig bestaan van spoorwegen in Nederland, werd de spoorweg tussen Winterswijk en de Duitse grens van NS aan Natuurmonumenten geschonken, en sindsdien is de spoorweg een natuurgebied. Het spoor is, op een stuk van een kilometer lang voor de grens na, opgebroken, maar de spoordijk is goed herkenbaar als een lange rechte streep in het landschap. Een klein deel is toegankelijk, maar het meeste is natuurgebied en dus verboden terrein.
 
  
−
==Treindienst==
+
== Treindienst ==
 
In 1979 reed de laatste goederentrein van Nederland naar Duitsland over dit traject. Reizigersverkeer was er al sinds de jaren '40 niet meer. Sindsdien is de spoorlijn opgeheven tussen Winterswijk en Borken.
 
In 1979 reed de laatste goederentrein van Nederland naar Duitsland over dit traject. Reizigersverkeer was er al sinds de jaren '40 niet meer. Sindsdien is de spoorlijn opgeheven tussen Winterswijk en Borken.
−
Tussen Zutphen en Winterswijk wordt tegenwoordig een half-uursdienst onderhouden door [[Syntus]]. Zie voor meer details de pagina over de [[serie 30800]]. Tussen Borken, Dorsten en Essen wordt een uursdienst onderhouden. Deze dienst staat bekend onder de naam ''Der Borkener'' en wordt geboden door de NordWestbahn.
+
Tussen Zutphen en Winterswijk wordt een halfuursdienst onderhouden door [[Arriva]]. Zie voor meer details de pagina over de serie {{S|30800}}. Tussen Borken, Dorsten en Essen wordt een uursdienst onderhouden. Deze dienst staat bekend onder de naam ''Der Borkener'' en wordt geboden door de RheinRuhrBahn.
 +
 
 +
{{HuidigeSpoorlijnBediening|spoorlijn=Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen}}
 +
{{HistBedienLink}}
  
 
[[Categorie:Spoorlijn]]
 
[[Categorie:Spoorlijn]]
 +
[[Categorie:Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen]]

Huidige versie van 26 apr 2024 om 17:48

Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen
Naam Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen
Lengte 102,7 km
Geopend 1878 - 1880
Gesloten 1979, 1994
Huidige status Deels in gebruik
Geëlektrificeerd niet geëlektrificeerd
Aantal sporen 1, Hervest-Dorsten - Gladbeck-Zweckel: 2
Vervoerders Arriva, NWB

De spoorlijn Zutphen - Winterswijk is een verlengstuk van de Oosterspoorweg. In de negentiende eeuw was het de bedoeling dat er een spoorlijn kwam die Amsterdam via Amersfoort, Apeldoorn, Zutphen en Winterswijk verbond met het Ruhrgebiet. Hier waren veel kolenmijnen. Echter, de HSM (Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij) heeft de Oosterspoorweg slechts tot Zutphen aangelegd. Ze was bang geen toestemming te krijgen voor aanleg van de spoorlijn op Duits grondgebied, en een spoorlijn tot Winterswijk zou te onrendabel zijn.

De Winterswijkse textielfabrikant Jan Willink maakte zich sterk voor een spoorverbinding met de rest van het land. Hij zag in dat de route nuttig kon zijn voor het goederenvervoer. Niet alleen voor een snelle verbinding van Amsterdam met de kolenmijnen in het Ruhrgebiet, ook de textielfabrieken in de Achterhoek zouden baat hebben bij een spoorlijn. Uiteindelijk kon in 1878 de spoorlijn Zutphen-Winterswijk worden geopend. In 1880 werd ook het verlengstuk geopend, de spoorlijn Winterswijk-Borken-Gelsenkirchen=Bismarck (tegenwoordig Gelsenkirchen Zoo). De lijn werd aangelegd en geëxploiteerd door de NWS (Nederlandsch-Westphaalse-Spoorwegmaatschappij). In 1926 werd de NWS (en dus ook de spoorlijn) overgenomen door de HSM.

Dat Jan Willink een goede zet had gedaan, zou in de daarop volgende jaren wel blijken. In 1880 werd de spoorlijn Winterswijk-Bocholt geopend. In die jaren werd, onder leiding van Willink, een heel net van lokaalspoorwegen aangelegd in de Achterhoek. De lijnen Winterswijk-Zevenaar en Winterswijk-Neede-Hengelo/Enschede hadden in Winterswijk een eigen station, Winterswijk GOLS. Het gebouw hiervan werd in 1908 geopend en staat er nog steeds.

In 1920, de bloeiperiode van station Winterswijk, waren er aansluitingen in vijf richtingen, drie locomotiefloodsen, twee kolenparken, diverse gebouwen voor technische diensten, en hadden de stations NWS en GOLS samen maar liefst 32 sporen. In Winterswijk kwamen meer goederen de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar. Het traject Vorden-Ruurlo is zelfs een tijd dubbelsporig geweest om alle treinen te kunnen verwerken. Het goederenvervoer viel in de jaren 1960 terug omdat kolen bijna niet meer werden gebruikt en Nederland op aardgas overstapte.

Inmiddels is station Winterswijk teruggevallen naar een kopstation voor de series 30800 en serie 30900 en liggen er nog zes sporen. Het NWS-gebouw dat nog in gebruik is, herinnert aan het verleden.

Vanaf Gladbeck Zweckel liep de lijn oorspronkelijk naar Gelsenkirchen Bismarck. Tegenwoordig rijden de treinen vanaf Borken naar Essen. Block Holland, Block Gemenwirthe en Block Leblich waren kruisingsplaatsen. Aangezien de lijn tot Dorsten enkelsporig was (al was de spoordijk wel breed genoeg gemaakt voor dubbelspoor) waren deze drie blokposten ingericht, waar de treinen elkaar konden kruisen. Er stond een seinhuis en een baanwachterswoning bij. Vanaf Winterswijk zijn er nog veel van deze baanwachterswoningen te vinden. Ze worden particulier bewoond en verkeren in goede staat. In het kader van het 150-jarig bestaan van spoorwegen in Nederland, werd de spoorweg tussen Winterswijk en de Duitse grens van NS aan Natuurmonumenten geschonken, en sindsdien is de spoorweg een natuurgebied. Het spoor is, op een stuk van een kilometer lang voor de grens na, opgebroken, maar de spoordijk is goed herkenbaar als een lange rechte streep in het landschap. Een klein deel is toegankelijk, maar het meeste is natuurgebied en dus verboden terrein.

Inhoud

Data opening en sluiting

Openingsdata:

  • 24 juni 1878: Zutphen - Winterswijk
  • 21 juni 1880: Winterswijk - Gelsenkirchen

Sluitingsdata:

  • 4 maart 1940: Winterswijk - Burlo (alleen voor reizigersvervoer)
  • 29 september 1961: Burlo - Borken (alleen voor reizigersvervoer)
  • 29 september 1979: Winterswijk - Burlo
  • 30 september 1994: Burlo - Borken

Tussen Winterswijk en de overweg Kienveenweg (in Nederland, vlak voor de grens met Duitsland) is het spoor opgebroken. Tussen de Kienveenweg en de rijksgrens ligt het spoor er nog (zie foto), en tussen de rijksgrens en Borken is het spoor ook opgebroken.

Hedendaagse toegankelijkheid van de spoorlijn

Het gebeurt vaak dat op het tracé van voormalige spoorlijnen na de opbraak een fietspad of zelfs autoweg wordt aangelegd (bijvoorbeeld de N348 tussen Raalte en Ommen). De voormalige spoorlijnen Winterswijk-Neede en Winterswijk-Bocholt zijn nu fietspad, maar bij de Borkense Baan is dit echter niet het geval. Het Nederlandse deel van de lijn is in bezit van Natuurmonumenten. Er komen salamanders voor, en bijzondere flora doordat de treinen van verre gebieden bijzondere zaadjes meenamen.

Eind jaren 1990 is het Nederlandse deel van de spoorlijn opgebroken tussen de overwegen Badweg en Kienveenweg, en is vrijwel geheel niet toegankelijk. Het ballastbed ligt er nog wel, en ook de brug over de Boven-Slinge ligt er nog en is toegankelijk. Nabij wachtpost 36 aan de Meester Brouwerlaan ligt er een stukje fietspad langs de lijn, dit is ook het geval nabij de overgang Deunkmolenweg. Na de overweg Kuipersweg, waar het spoor nog aanwezig is, ligt de Blankersweg een stukje parallel aan de spoorlijn, daarna is het het tracé toegankelijk voor voetgangers tot de rijksgrens (zie bovenstaande foto).

Direct na de rijksgrens ligt er circa anderhalve kilometer een fietspad rechts langs het tracé, na de voormalige spoorwegovergang in de regionale weg L572 (waar nog altijd een bushalte met de naam Bahnübergang is) ligt er een straat links van het tracé. In de voormalige spoorbedding zijn enkele bordjes en oude hectometerstenen zonder opschrift te vinden.

Van Burlo tot Borken ligt de spoorlijn op particulier terrein en is ontoegankelijk. Op enkele percelen is de lijn niet meer te herkennen, maar op luchtfoto's is vaak nog redelijk te zien waar de lijn heeft gelopen.

Traject

  Station
  Zutphen
  Nieuwstad  
  Staatslijn A naar Leeuwarden en Staatslijn D naar Glanerbeek  
  brug over de Berkel  
  Warken  
  Vorden
  Brandenborch  
  lijn van Doetinchem  
  Ruurlo
  lijn naar Hengelo  
  Beltrum-Zieuwent  
  Lichtenvoorde-Groenlo
  Korenburgerveen  
  lijn van Neede  
  lijn naar Winterswijk GOLS  
  Winterswijk West
  Winterswijk
  lijn naar Zevenaar  
  lijn naar Bocholt  
  grens Nederland - Duitsland  
  Burlo  
  Brug over de Bocholter Aa  
  lijn DB 2265 van Empel-Rees  
  lijn DB 9205 uit Steinfurt-Burgsteinfurt  
  Borken (Westf.)  
  lijn DB 2265 naar Münster Hbf  
  Marbeck-Heiden  
  Rhade  
  Deuten  
  lijn DB 2273 van Quakenbrück  
  Hervest-Dorsten  
  lijn DB 2002 van Haltern am See  
  Brug over de Lippe  
  Brug over het Wesel-Dattelnkanal  
  Dorsten  
  lijn DB 2273 naar Bottrop Nord  
  Feldhausen  
  Gladbeck-Zweckel  
  lijn DB 2251 naar Gladbeck West  
  Gladbeck Ost  
  Gelsenkirchen-Buer Süd  
  lijn DB 2246 van Oberhausen-Osterfeld Süd  
  Gelsenkirchen Zoo  

Treindienst

In 1979 reed de laatste goederentrein van Nederland naar Duitsland over dit traject. Reizigersverkeer was er al sinds de jaren '40 niet meer. Sindsdien is de spoorlijn opgeheven tussen Winterswijk en Borken. Tussen Zutphen en Winterswijk wordt een halfuursdienst onderhouden door Arriva. Zie voor meer details de pagina over de serie 30800. Tussen Borken, Dorsten en Essen wordt een uursdienst onderhouden. Deze dienst staat bekend onder de naam Der Borkener en wordt geboden door de RheinRuhrBahn.

Dienstregeling 2024

Treinsoort Treinserie Frequentie Traject Vervoerder Opmerkingen
Sneltrein 30400 1x/uur (Winterswijk -) Zutphen - Apeldoorn Arriva
Stoptrein 30800 1-2x/uur Winterswijk - Zutphen Arriva

Historische dienstregeling

Overgenomen van "https://wiki.ovinnederland.nl/w/index.php?title=Spoorlijn_Zutphen_-_Gelsenkirchen&oldid=733393"