Sneltram

Een sneltram is een modaliteit die de tussenweg is van de tram en de metro. Er is geen exacte definitie van een sneltram; in sommige regio's (Amsterdam, Rotterdam) is de sneltram een uitloper van het metronetwerk; in andere gebieden (Utrecht) is de sneltram een losstaand systeem en in Den Haag is de sneltram uit Zoetermeer weer gekoppeld aan het reguliere tramnetwerk.

Over het algemeen rijden sneltrams sneller dan conventionele trams en is ook de gemiddelde afstand tussen de haltes groter. Ook zijn sneltrams breder dan normale trams. Sneltrams kunnen worden gezien als een vorm van lightrail. Sneltrams delen de spoorbaan niet met het overige wegverkeer (zoals vaak bij oudere tramlijnen wel het geval is). Het belangrijkste verschil met een metro zijn de kruisingen: bij een sneltram zijn die meestal gelijkvloers, terwijl metro's altijd kruisingsvrij worden aangelegd. Alle sneltrams in Nederland nemen stroom af via een bovenleiding.

Geschiedenis

Het concept sneltram is in Nederland in de afgelopen honderd jaar eigenlijk twee keer ontwikkeld. De eerste keer was al aan het eind van de jaren 20, in de jaren 80 van de twintigste eeuw is het concept ervan vernieuwd. De basisprincipes zijn wel gelijk gebleven: Een vrije baan en zo min mogelijk kruisingen met het andere verkeer. Het eerste voorbeeld hiervan was de Haagse tramlijn 11, die sinds 1927 al over dezelfde route loopt, en in de loop der tijd steeds meer in de stad is komen te liggen. In de jaren 60 is in Amsterdam iets vergelijkbaars aangelegd, het tracé van lijn 17 (later 1 en 17) tussen het Surinameplein en Meer en Vaart in de middenberm van de Cornelis Lelylaan. In de jaren 80 zijn sneltrams aangesloten op metro's of zelfstandige trajecten, ook zijn de sneltramtrajecten tegenwoordig vele malen langer dan in de eerste periode.

Sneltrams in Nederland

In Nederland zijn diverse sneltramtrajecten.

In Amsterdam is lijn 51 Amstelveen Westwijk - Amsterdam CS tussen de haltes Westwijk en Station Zuid uitgevoerd als sneltram. Vanaf station Zuid wordt er verder gereden als metro naar Centraal Station. Voor deze lijn wordt gebruik gemaakt van speciale sneltrams, die zowel op het metrotraject (met derde rail) als op sneltramtraject (met bovenleiding) kunnen rijden. Om het verschil in breedte tussen de Amsterdamse metro en de sneltram te overbruggen zijn de sneltrams voorzien van inklapbare treeplanken.

In Rotterdam is een gedeelte van de metrolijn A en B uitgevoerd als sneltram: de aftakkingen naar Nesselande en Binnenhof zijn vanaf station Capelsebrug uitgevoerd als sneltram. Hiervoor werd bij de aanleg gekozen uit bezuinigingsoogpunt, de lijn lijkt daardoor meer op een gelijkvloerse metro dan op een echte tramlijn. De rest van de lijn is uitgevoerd als metrolijn. De materieelinzet bestaat uit metrostellen die voorzien zijn van een stroomafnemer voor de bovenleiding.

In Utrecht is een sneltram aangelegd tussen Utrecht Centraal, Nieuwegein Zuid en IJsselstein Zuid: de SUNIJ (Sneltram Utrecht - Nieuwegein/IJsselstein). Oorspronkelijk was er een plan om met Sprinters te gaan rijden naar Nieuwegein (vergelijkbaar met de Zoetermeer Stadslijn). Uiteindelijk is de lijn wel door NS aangelegd (de infrastructuur wordt nog steeds door spoorbeheerder ProRail onderhouden), maar werd de lijn vanaf het begin geëxploiteerd door de busmaatschappij Westnederland (tegenwoordig Connexxion). Voor de lijn wordt gebruik gemaakt van speciaal voor deze lijn ontwikkelde tramstellen.

In de driehoek Zoetermeer - Den Haag - Rotterdam is het netwerk van RandstadRail te zien als sneltramnetwerk. Tussen Rotterdam en Den Haag (Hofpleinlijn/verlengde Erasmuslijn) is het te vergelijken met de uitlopers van de Calandlijn (zij het met een hogere baansnelheid en minder gelijkvloerse kruisingen). Op het traject uit Zoetermeer rijden lagevloertrams die na de Haagse binnenstad verder gaat als reguliere tram, waarmee het gedeelte tussen Den Haag Centraal en Zoetermeer te zien is als sneltram met de vrijliggende baan en hoge snelheid.