OV-chipkaart
De OV-chipkaart is een elektronische betaalpas voor al het openbaar vervoer in Nederland. De kaart bevat een onzichtbare chip waarop gegevens kunnen worden opgeslagen.
Om te kunnen reizen dient de kaart vooraf te worden opgeladen met voldoende saldo en/of een geschikt reisproduct (bijvoorbeeld abonnement). Om de OV-chipkaart als geldig vervoerbewijs te kunnen gebruiken dient iedere reis geregistreerd te worden.[1] Dit kan door de kaart bij het in- en uit- of overstappunt van de reis of een trajectdeel te presenteren bij een kaartlezer van de vervoerder. Op trein- en metrostations waarvan gedeeltes zijn afgesloten met poortjes wordt de OV-chipkaart ook als toegangspas gebruikt voor (tijdelijk) verblijf in dat gebied. Kinderen jonger dan 4 jaar reizen gratis en hebben geen OV-chipkaart nodig.
Door technische problemen en (maatschappelijke) onvrede over de operationalisering, is de OV-chipkaart veelvuldig negatief in het nieuws.
Het is de bedoeling dat de OV-chipkaart uiteindelijk alle huidige vervoerbewijzen gaat vervangen. De strippenkaart is inmiddels afgeschaft, het papieren treinkaartje zal eind 2013 volgen. Diverse bestaande abonnementen kunnen nu als reisproduct opgeladen worden, zoals het sterabonnement en een deel van de oude treinabonnementen. Omdat niet alle treinabonnementen goed werken op de OV-chipkaart heeft de NS een zestal nieuw abonnementen gepresenteerd: namelijk Weekend Vrij, Dal Vrij, Dal Voordeel, Altijd Voordeel, Kids Vrij en Altijd Vrij.
Inhoud
Werking
Aan het begin van een reis moet altijd worden ingecheckt en aan het eind van de reis weer uitgecheckt. Ook bij overstappen is het in de meeste gevallen nodig, uit- en daarna weer in te checken.
In bus en tram kan in het voertuig in- en uitgecheckt worden bij de kaartlezers bij de in- of uitstapdeuren. Bij sneltram, metro of trein moet dit bij de ingang als hier poortjes staan en in andere gevallen via een paal op het perron. Daarnaast worden poortjes ingezet om zwartrijden tegen te gaan. De poortjes zijn vooralsnog geplaatst op metrostations en bij enkele NS-stations in de Randstad. De NS-poortjes staan nog permanent open.
Reizen op saldo
Op de OV-chipkaart kan een saldo worden geladen waarmee reizen worden betaald. Het maximumsaldo is € 150,-. Bij een persoonlijke kaart is het mogelijk het saldo automatisch op te laten waarderen, wanneer het saldo onder een door de gebruiker in te stellen grens komt.
Bij het inchecken wordt een borg, het zogenaamde instaptarief, afgeschreven. Het is niet noodzakelijk dat dit hele bedrag op de kaart staat. Bij een lager saldo kan ook ingecheckt worden zolang het saldo, minus instaptarief, niet onder de -4 euro komt. Bij het uitchecken wordt dit bedrag, minus de reiskosten, teruggestort op de kaart. De afgeschreven borg kan per vervoerder of vervoermiddel verschillen.
Stads- en streekvervoer
Het instaptarief voor het stads- en streekvervoer bedraagt 4 euro. Een uitzondering vormen de Brabantliner en lijn 101 van Veolia Transport met een instaptarief van 8 euro.
De reissom wordt voor bus, tram en metro berekend uit een vast basistarief plus een bedrag voor de afgelegde afstand, deze wordt berekend per kilometer. Er wordt dus geen gebruik meer gemaakt van zones.
Het basistarief is landelijke vastgesteld[2] en bedraagt in 2012 € 0,83 (2008: € 0,70, 2009: € 0,75, 2010: € 0,78, 2011: € 0,79).
De kilometerprijs kan per regio, concessie, vervoerder of soort lijn verschillen en varieert van € 0,10 tot € 0,189
Bij overstappen op een ander voertuig wordt geen extra basistarief gerekend. Dit geldt alleen als je binnen 35 minuten na het uitchecken ergens anders weer incheckt: daarna wordt weer het basistarief gerekend. De stads- en streekvervoerders hebben onderling afgesproken geen extra basistarief in rekening te brengen bij overstappen tussen verschillende vervoerders.
Trein
Voor de trein is er geen eenduidig tariefsysteem en daarbij verschillen de instaptarieven per vervoerder. Het systeem herkent nog geen overstappen tussen verschillende vervoerders. Het 'reizen op saldo' valt bij het reizen met meerdere vervoerders duurder uit dan reizen met een papieren kaartje. Bij een reis met treinen van verschillende vervoerders wordt daarom vooralsnog aangeraden papieren kaartjes te kopen.
NS
NS heeft voor de treinen geen basistarief, net als bij papieren treinkaartjes wordt de prijs berekend volgens het aantal tariefeenheden. Bij een overstap op een andere NS-trein hoeft niet uit- en ingecheckt te worden: in- en uitchecken is alleen nodig wanneer men via een omweg reist of naar een andere vervoerder overstapt[3].
Bij NS zijn er twee instaptarieven: € 10,- voor reizigers met Voordeelurenkorting en € 20 voor overige reizigers [4].
Veolia
Sinds 10-10-2010 is reizen met een OV-chipkaart mogelijk op de treintrajecten van Veolia Transport in Limburg. Bij Veolia Transport wordt de prijs op dezelfde manier berekend als bij het busvervoer.
Sinds 31 maart 2011 zijn de instaptarieven bij Veolia Transport overeenkomstig met de tarieven die de NS hanteert [5].
Arriva
Vanaf 21 januari 2011 is het mogelijk op saldo te reizen met de treinen van Arriva op de Noordelijke Nevenlijnen. Arriva gebruikt het NS-tariefsysteem, met een instaptarief van € 10,- (met Arriva-kortingskaart € 6,-).
Op de Merwede-Lingelijn wordt de ritprijs op dezelfde manier berekend als in het busvervoer.
Syntus
Op 12 mei 2011 is de OV-chipkaart ingevoerd voor de treinen van Syntus, met hetzelfde tariefsysteem als het stads- en streekvervoer en een instaptarief van € 10,-.
Connexxion
Sinds november 2011 is het mogelijk om met de OV-chipkaart te reizen op de Valleilijn. De OV-chipkaart kan ook worden gebruikt op het traject Almelo - Mariënberg.
Implementatie
Begin 2005 is in de regio Rotterdam de OV-chipkaart ingevoerd. Vanaf april dat jaar kon er in de Connexxion-bussen in de Hoeksche Waard, op Voorne-Putten en binnen Ridderkerk en Barendrecht, binnen de gehele metronetwerk van Rotterdam en op de Hoekse Lijn van de NS met de OV-chipkaart gereisd worden [6]. De bedoeling was dat er in september van dat jaar een go/no go besluit met betrekking tot landelijke invoering zou worden gemaakt, maar dat peilmoment is vele malen verlegd. Pas in juni 2007 is het mogelijk geworden om met de OV-chipkaarten in de trams van de RET te reizen [7], voor de bussen is dat 17 juli 2007 geworden [8]. Merk op dat in beide artikelen wordt gesproken over 1 oktober 2007 als datum waarop alleen de OV-chipkaart nog geldig zou moeten zijn.
Invoering Rotterdam (29 januari 2009)
In Rotterdam is het sinds donderdag 29 januari 2009 niet meer mogelijk om met de strippenkaart in de metro te reizen [9]. In de maanden voorafgaand aan de definitieve invoering van de OV-chipkaart werden reizigers geïnformeerd via posters, advertenties en omroepen op de stations. Op de eerste dag waarop de strippenkaart niet meer kon worden gebruikt, waren er geen noemenswaardige problemen. Zie voor berichtgeving onder andere
- OV-chipkaart doorstaat eerste echte test (AD.nl),
- Invoering ov-chipkaart soepel verlopen (video NOS),
- OV-chipkaart in metro Rotterdam (video RTL Nieuws).
Om de operatie soepel te laten verlopen heeft de RET extra personeel ingezet. Het grootste kritiekpunt tijdens deze invoering was het opgelegde extra gebruik van compensatiekaarten om dubbele basistarieven te kunnen terugvragen.
Invoering Amsterdam (27 augustus 2009)
Na de uitfasering van de strippenkaart in de Rotterdamse metro volgde in augustus de Amsterdamse metro. Het GVB voerde de weken voordat de strippenkaart werd afgeschaft een uitgebreide campagne in kranten en op lokale tv-zenders. Verder werden alle voertuigen voorzien van informatie, reden er reclamevoertuigen rond en waren stations volledig behangen met posters voor de OV-chipkaart. Daarnaast had het GVB de chipkaarten extra goedkoop gemaakt om zoveel mogelijk mensen te laten overstappen. In de weken rondom 27 augustus heeft het GVB bijna 600 man extra personeel en monteurs ingezet. Net zoals in Rotterdam ontstonden er vooral bij de verkooppunten van het vervoersbedrijf en bij de automaten lange rijen. De invoering verliep verder soepel.
Invoering NS
Sinds 1 oktober 2009 is het mogelijk bij NS op saldo te reizen met een anonieme OV-chipkaart. Vanaf december 2009 werd dit ook mogelijk met een voordeelurenabonnement op een persoonlijke OV-chipkaart.
Om hier gebruik van te kunnen maken moet reizen op saldo eerst geactiveerd worden, waarbij gekozen moet worden tussen 1e of 2e klas (dit kan later nog veranderd worden). NS kent geen basis- en kilometertarief: de ritprijs is net als voor gewone treinkaartjes afhankelijk van het aantal gereisde tariefeenheden.
Bij reizen op saldo zijn ook alleen enkele reizen mogelijk, maar de prijs voor twee enkele reizen is gelijk aan een papieren retour.
OV-chipkaart voor studenten
Rotterdam kent een groot aantal studenten. Het ligt voor de hand hen te betrekken bij de invoering OV-chipkaart. In maart 2007 heeft een groep studenten die wonen of studeren in Rotterdam een zogenoemde Preview Card toegezonden gekregen, waarmee de poortjes op de metrostations geopend konden worden [10].
Op 29 januari 2009, de dag dat de OV-chipkaart de enige reismogelijkheid in de metro van Rotterdam werd, hadden naar verluidt enkele tienduizenden studenten nog geen OV-chipkaart [11]. Dit heeft de RET opgelost door een tijdelijke studentenkaart uit te geven via de verkooppunten, servicekarren en noodkassa's. De tijdelijke kaarten zijn in de zomer van 2009 alleen nog te gebruiken als anonieme kaarten, het studentenproduct is verlopen.
Het GVB ging vanaf 27 augustus 2009, toen de OV-chipkaart in de Amsterdamse metro verplicht werd, ook tijdelijke chipkaarten verstrekken voor studenten zonder chipkaart.
Aanvankelijk zouden studenten vanaf 1 januari 2010 uitsluitend met de Studenten OV-chipkaart kunnen reizen [12]. Studenten dienden daarvoor zélf hun week- of weekendreisproduct op hun OV-chipkaart te zetten. Dit kon vanaf 16 december 2009 bij een van de ophaalpunten [13]. Vanaf 1 december 2009 kwamen er 320 extra ophaalpunten verspreid over geheel Nederland beschikbaar.
De overstap naar de Studenten OV-chipkaart verliep niet zonder problemen: begin januari 2010 hadden veel studenten nog geen reisproduct voor 2010 en nog niet overal is de OV-chipkaart al te gebruiken. Bij oplaadautomaten stonden lange rijen, anderen hadden nog geen kaart ontvangen [14]. Om deze reden is besloten om tot 16 maart 2010 ook de tijdelijke en papieren kaart uit 2009 te accepteren als geldig vervoerbewijs. Na die datum is alleen de OV-chipkaart met opgeladen studentenreisproduct geldig [15].
Vanaf 10 januari 2011 is het ook voor studenten mogelijk om te reizen op saldo. De gebruikelijke kortingstarieven gelden dan ook.
Overzicht operationele gebieden
Beveiliging OV-chipkaart
In 2007 vonden onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam fouten aan in de wegwerpvariant van de OV-chipkaart. Uit dit onderzoek bleek dat het onder andere mogelijk was om meerdere keren uit te checken en dat er gratis gereisd kon worden door één pas telkens te manipuleren. [16]
Ongeveer een halfjaar later, eind 2007, kwam de OV-chipkaart veelvuldig negatief in het nieuws vanwege het feit dat de kaart niet goed beveiligd zou zijn. Duitse beveiligingsexperts[17] hadden het algoritme van de Mifare Classic (waar de OV-chipkaart op gebaseerd is) achterhaald en troffen hierin fouten aan. Deze variant chip wordt gebruikt voor de anonieme en persoonlijke chipkaarten, waar ook abonnementen en saldo op geladen kunnen worden.
De kern van de in gevonden problemen met de Mifare Classic lag in het gebruikte encryptiealgoritme dat ernstige fouten bevatte. Hierdoor kan een chipkaart met relatief weinig middelen en in korte tijd gemanipuleerd of gekloond worden. Fraudeurs kunnen bijvoorbeeld zo de chipkaart van een reiziger met een jaarabonnement klonen en zo gratis kunnen reizen.
TLS reageerde in eerste instantie afwijzend op de stelling dat er gratis gereisd zou kunnen worden met de OV-chipkaart.[18] Enkele weken bleek echter dat dat wel mogelijk was: verslaggevers van RTV Rijnmond konden dagenlang reizen met een gemanipuleerde kaart.[19]
Zie ook
- OV-chipkaart.nl
- Studenten Reisbewijs (OV-chipkaart voor studenten)
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
