OV-chipkaart
De OV-chipkaart is een elektronische betaalpas waarmee het betalen van reisproducten in het openbaar vervoer elektronisch kan plaatsvinden. Door technische problemen en (maatschappelijke) onvrede over de operationalisering, is de OV-chipkaart veelvuldig negatief in het nieuws.
Het is de bedoeling dat de OV-chipkaart uiteindelijk alle huidige vervoerbewijzen, zoals de strippenkaarten, treinkaartjes en abonnementen, zal gaan vervangen.
Inhoud
Werking
Aan het begin van een reis met de OV-chipkaart moet altijd worden ingecheckt en aan het eind van de reis weer uitgecheckt. Ook bij overstappen is het in de meeste gevallen nodig, uit- en daarna weer in te checken.
In bus en tram kan in het voertuig in- en uitgecheckt worden bij de kaartlezers bij de in- of uitstapdeuren. Bij metro of trein moet dit bij de ingang als hier poortjes staan, en anders bij een paal op het perron. Het met poortjes afsluiten van stations is een maatregel om zwartrijden tegen te gaan. Er staan vooralsnog alleen poortjes op metrostations en bij enkele NS-stations in de Randstad.
Reizen op saldo
Op de OV-chipkaart kan een saldo worden geladen waarmee reizen worden betaald. Het maximumsaldo is €150,-. Bij een persoonlijke kaart is het mogelijk het saldo automatisch op te laten waarderen, wanneer dit onder een (zelf te bepalen) grens komt.
Bij het inchecken wordt een borg, het zogenaamde instaptarief, afgeschreven. Bij het uitchecken wordt dit bedrag, minus de reiskosten, teruggestort op de kaart. De reissom wordt voor bus, tram en metro berekend uit het basistarief plus een bedrag voor de afgelegde afstand, deze wordt berekend per kilometer. Er wordt dus geen gebruik meer gemaakt van zones.
Het basistarief en de kilometerprijs zijn per regio en/of per vervoerder vastgesteld. Het basistarief is landelijke vastgesteld[1] en bedraagt in 2009 €0,75 (2008: €0,70, per 2010: €0,78), de kilometerprijs varieert van €0,10 tot €0,14. Bij overstappen op een ander voertuig van dezelfde vervoerder wordt geen extra basistarief gerekend. Dit geldt alleen als je binnen 35 minuten na het uitchecken weer incheckt: daarna wordt weer het basistarief gerekend. Ook hebben diverse vervoerders onderling afgesproken geen extra basistarief in rekening te brengen wanneer er binnen de 35 minuten wordt overgestapt.
NS heeft voor de treinen geen basistarief, net als bij papieren treinkaartjes wordt de prijs berekend volgens het aantal tariefeenheden.
De afgeschreven borg kan per vervoerder of vervoermiddel verschillen: bij de meeste stads- en streekvervoerders is de borg 4 euro. Het is niet noodzakelijk dat dit bedrag op de kaart staat, ook bij een lager saldo kan gewoon ingecheckt worden. Pas wanneer het resterende saldo negatief is, kan niet worden ingecheckt. Bij NS is het instaptarief €20 bij een anonieme chipkaart en €10 bij een persoonlijke chipkaart[2].
Implementatie
Begin 2005 is in de regio Rotterdam de OV-chipkaart ingevoerd. Vanaf april dat jaar kon er in de Connexxion-bussen in de Hoeksche Waard, op Voorne-Putten en binnen Ridderkerk en Barendrecht, binnen de gehele metronetwerk van Rotterdam en op de Hoekse Lijn van de NS met de OV-chipkaart gereisd worden [3]. De bedoeling was dat er in september van dat jaar een go/no go besluit met betrekking tot landelijke invoering zou worden gemaakt, maar dat peilmoment is vele malen verlegd. Pas in juni 2007 is het mogelijk geworden om met de OV-chipkaarten in de trams van de RET te reizen [4], voor de bussen is dat 17 juli 2007 geworden [5]. Merk op dat in beide artikelen wordt gesproken over 1 oktober 2007 als datum waarop alleen de OV-chipkaart nog geldig zou moeten zijn.
Invoering Rotterdam (29 januari 2009)
In Rotterdam is het sinds donderdag 29 januari 2009 niet meer mogelijk om met de strippenkaart in de metro te reizen [6]. In de maanden voorafgaand aan de definitieve invoering van de OV-chipkaart werden reizigers geïnformeerd via posters, advertenties en omroepen op de stations. Op de eerste dag waarop de strippenkaart niet meer kon worden gebruikt, waren er geen noemenswaardige problemen. Zie voor berichtgeving onder andere
- OV-chipkaart doorstaat eerste echte test (AD.nl),
- Invoering ov-chipkaart soepel verlopen (video NOS),
- OV-chipkaart in metro Rotterdam (video RTL Nieuws).
Om de operatie in goede orde te laten verlopen, heeft de RET veel extra personeel ingezet. Het grootste kritiekpunt tijdens deze invoering was het opgelegde extra gebruik van compensatiekaarten om dubbele basistarieven te kunnen terugvragen.
Invoering Amsterdam (27 augustus 2009)
Na de uitfasering van de strippenkaart in de Rotterdamse metro volgde in augustus de Amsterdamse metro. Het GVB voerde de weken voordat de strippenkaart werd afgeschaft een uitgebreide campagne in kranten en op lokale tv-zenders. Verder werden alle voertuigen voorzien van informatie, reden er reclamevoertuigen rond en waren stations volledig behangen met posters voor de OV-chipkaart. Daarnaast had het GVB de chipkaarten extra goedkoop gemaakt om zoveel mogelijk mensen te laten overstappen. In de weken rondom 27 augustus heeft het GVB bijna 600 man extra personeel en monteurs ingezet. Net zoals in Rotterdam ontstonden er vooral bij de verkooppunten van het vervoersbedrijf en bij de automaten lange rijen, voor de rest ging de introductie op wat sputterende automaten na vrij soepel.
Invoering NS
Sinds 1 oktober is het mogelijk bij NS op saldo te reizen met een anonieme OV-chipkaart. Eind 2009 wordt dit ook mogelijk met een voordeelurenabonnement op een persoonlijke OV-chipkaart.
Om hier gebruik van te kunnen maken moet deze mogelijkheid eerst geactiveerd worden, waarbij je moet kiezen tussen 1e of 2e klas (dit kan later nog veranderd worden). NS kent geen basis- en kilometertarief: de ritprijs is net als voor gewone treinkaartjes afhankelijk van het aantal gereisde tariefeenheden.
Een enkele reis is bij reizen op saldo goedkoper dan een papieren kaartje. Bij reizen op saldo zijn ook alleen enkele reizen mogelijk, maar de prijs voor twee enkele reizen is wel ongeveer gelijk aan een papieren retour. De tarieven worden in stappen aangepast zodat uiteindelijk een retour ook voor papieren kaartjes gelijk wordt aan twee enkele reizen, en de tarieven van de OV-chipkaart dus gelijk worden aan die van papieren kaartjes.
OV-chipkaart voor studenten
Rotterdam kent een groot aantal studenten. Het ligt voor de hand om hen te betrekken bij de invoering OV-chipkaart. In maart 2007 heeft een groep studenten die wonen of studeren in Rotterdam een zogenoemde Preview Card toegezonden gekregen, waarmee de poortjes op de metrostations geopend konden worden [7].
Op 29 januari 2009, de dag dat de OV-chipkaart de enige reismogelijkheid in de metro van Rotterdam werd, hadden naar verluidt enkele tienduizenden studenten nog geen OV-chipkaart [8]. Dit heeft de RET opgelost door een tijdelijke studentenkaart uit te geven via de verkooppunten, servicekarren en noodkassa's. De tijdelijke kaarten zijn in de zomer van 2009 alleen nog te gebruiken als anonieme kaarten, het studentenproduct is verlopen.
Het GVB ging vanaf 27 augustus 2009, toen de OV-chipkaart in de Amsterdamse metro verplicht werd, ook tijdelijke chipkaarten verstrekken voor studenten zonder chipkaart.
Vanaf 1 januari 2010 kunnen studenten in principe alleen nog maar met de Studenten OV-chipkaart reizen [9]. Studenten dienen daarvoor zélf hun week- of weekendreisproduct op hun OV-chipkaart te zetten. Dit kan vanaf 16 december 2009 bij een van de ophaalpunten [10]. Vanaf 1 december 2009 zullen er 320 extra ophaalpunten verspreid over geheel Nederland beschikbaar komen.
De overstap naar de Studenten OV-chipkaart verliep niet zonder problemen, begin januari 2010 hebben nog geen reisproduct voor 2010 en nog niet overal is de OV-chipkaart al te gebruiken.
Overzicht operationele gebieden
Beveiliging OV-chipkaart
In 2007 vonden onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam fouten aan in de wegwerpvariant van de OV-chipkaart. Uit dit onderzoek bleek dat het onder andere mogelijk was om meerdere keren uit te checken en dat er gratis gereisd kon worden door één pas telkens te manipuleren. [11]
Ongeveer een halfjaar later, eind 2007, kwam de OV-chipkaart veelvuldig negatief in het nieuws vanwege het feit dat de kaart niet goed beveiligd zou zijn. Duitse beveiligingsexperts[12] hadden het algoritme van de Mifare Classic (waar de OV-chipkaart op gebaseerd is) achterhaald en troffen hierin fouten aan. Deze variant chip wordt gebruikt voor de anonieme en persoonlijke chipkaarten, waar ook abonnementen en saldo op geladen kunnen worden.
De kern van de in gevonden problemen met de Mifare Classic lag in het gebruikte encryptiealgoritme dat ernstige fouten bevatte. Hierdoor kan een chipkaart met relatief weinig middelen en in korte tijd gemanipuleerd of gekloond worden. Fraudeurs kunnen bijvoorbeeld zo de chipkaart van een reiziger met een jaarabonnement klonen en zo gratis kunnen reizen.
TLS reageerde in eerste instantie afwijzend op de stelling dat er gratis gereisd zou kunnen worden met de OV-chipkaart.[13] Enkele weken bleek echter dat dat wel mogelijk was: verslaggevers van RTV Rijnmond konden dagenlang reizen met een gemanipuleerde kaart.[14]
Zie ook
- OV-chipkaart.nl
- Studenten Reisbewijs (OV-chipkaart voor studenten)
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
