Metro van Amsterdam

Het metronet van Amsterdam bestaat uit 4 lijnen, en heeft een lengte van 42,5 kilometer. Het eerste deel van het net is geopend op 14 oktober 1977, toen de trajecten Weesperplein-Gaasperplas en Holendrecht in gebruik werden genomen.

Eerste plannen

De eerste plannen voor een metro in Amsterdam dateren uit 1922, toen een ringlijn door de Keizersgracht werd voorgesteld, gezamenlijk met enkele radiaallijnen. De kosten hiervan werden geraamd op 5 miljoen gulden. Na de erop volgende discussie werd voorgesteld om in de verdere toekomst een ringlijn aan te leggen die buiten de oude stad bovengronds over een dijk zou voeren, en in de oude stad in een tunnel. In 1929 wordt nog wel een onderzoek gedaan naar een lijn die van het Centraal Station via Nieuwezijds Kolk en Spui naar de Overtoom voerde. Toen bleek dat de lijn 21 miljoen gulden zou kosten, wat uiteindelijk te duur was.

In de jaren '50 laaide de discussie over ondergronds openbaar vervoer weer op. De stad begon echt dicht te slibben en de trams konden de vervoersstromen niet meer aan. In 1968 nam de gemeenteraad de definitieve beslissing tot het aanleggen van een metronet, hetgeen in fases zou geschiedden. Er zouden vier lijnen komen.

• Een Noord-Zuidlijn, die in twee takken in Noord zou beginnen die bij het Buikslotermeerplein zouden samenkomen en dan naar het Centraal Station zouden leiden. Vervolgens gingen de takken bij het Weteringcircuit weer uit elkaar. De linkertak voerde naar het Haarlemmermeerstation, de Amstelveenseweg en Amstelveen, de rechter liep via de Ferdinand Bolstraat naar het Europaplein en Station Zuid naar het zuiden van Amstelveen, waar de lijnen weer samenkwamen vlak voor het eindpunt in Schiphol Oost. Het deel Buikslotermeerplein-Station Zuid wordt momenteel gebouwd en zal door lijn M52 bereden worden. Het gedeelte Station Zuid-Marne is in 1990 geopend als sneltramlijn M51.

• Een Oost-Westlijn die van Geuzenveld, via de Jan van Galenstraat, de Singelgracht, het Muiderpoortstation en de Middenweg naar Gaasperplas voert. Het gedeelte Verrijn Stuartweg-Gaasperplas is aangelegd en wordt nu gebruikt door lijn M53. Onder metrostation Weesperplein bevindt zich een station in ruwbouw, waar deze lijn de Oostlijn zou kruisen.

• Een tweede Oost-Westlijn zou van Osdorp via het Surinameplein naar het Centraal Station voeren, en vandaar verder via het Amstelstation en Holendrecht naar Gein. Het deel Centraal Station-Gein is daadwerkelijk aangelegd en is nu in gebruik door lijn M54. Ook de lijnen M50, M51 en M53 gebruiken delen van dit traject. De aanleg van overige deel is momenteel in studie.

• De Ringlijn gaat vanaf de Isolatorweg langs de West- en Zuiderringspoorbaan naar station Diemen. Voor het grootste gedeelte is deze lijn echt gebouwd en wordt door lijn M50 gebruikt, tot station Van der Madeweg. Vanaf hier tot Diemen Zuid maakt lijn M53 gebruik van het traject.

Rond het jaar 2000 zou dit net klaar moeten zijn. Zoals we allemaal weten is deze datum niet gehaald, hoewel het huidige metronet wel grote delen van de oorspronkelijk geplande routes omvat.

De metro wordt gebouwd

In de zomer van 1970 ging de eerste schep de grond in voor de aanleg van de Oostlijn, van Centraal Station via Duivendrecht naar Gein en Gaasperplas. Deze lijn werd als eerste aangelegd omdat hier het kleinste ondergrondse traject in zat (3,8 km), en om de nieuwe satellietstad de Bijlmer meteen op het metronet aan te sluiten. Het gedeelte Venserpolder-Verrijn Stuartweg is als eerste klaar in 1973 en wordt als testbaan gebruikt. Op 14 oktober 1977 werd de metro geopend tussen Weesperplein en Gaasperplas, en tussen Weesperplein en Holendrecht. De lijnen hadden nog geen nummers - de eindbestemmingen stonden voorop de metro.

Aangezien de ondergrondse metro volgens de caissonmethode werd gebouwd, moesten er in de binnenstad woningen gesloopt worden. Bij de caissonmethode worden tunneldelen van bovenaf in de onder water gezette tunnel gelaten. Indertijd was juist een grote woningnood. Onder de noemer geen buizen maar huizen leidde de aanleg van dit traject van de metro tot hevige protesten, de zogeheten Nieuwmarktrellen. Enkele kunstuitingen op station Nieuwmarkt herinneren hier nog aan. De aanleg van een stadssnelweg werd afgeblazen. Ook werd er geen Lastageweg boven de metrotunnel aangelegd, maar werden de straten en de huizen na voltooiing van de werken zo snel mogelijk weer opgebouwd.

Het traject Weesperplein-Centraal Station opende op 11 oktober 1980. Een tegeltableau met de tekst Het spoor groet de metro - oktober 1980 bij de noordelijke uitgangen herinnert hieraan. Het Centraal Station is nog altijd het ondergrondse eindpunt van de lijn. Doortrekkingen naar de Isolatorweg of Osdorp/Schiphol zijn in studie. Het traject Holendrecht-Gein kwam gereed op 27 augustus 1982, enkele maanden eerder was juist station Spaklerweg geopend.

Voorlopig was de Oostlijn voltooid.