Treinnummering

Om de verschillende treinen in Nederland uit elkaar te kunnen houden, hebben ze allemaal een uniek nummer. ProRail, de beheerder van de spoorinfrastructuur in Nederland, gebruikt treinnummers om te zien waar treinen rijden en om rijwegen in te stellen.

Treinnummers zijn terug te vinden in het spoorboekje en in de NS-Reisplanner.

Algemene regel

Veelal zijn treinnummers 4 of 5-cijferige getallen, waarbij de laatste 2 cijfers (of bij sommige internationale treinen alleen het laatste cijfer) bepaald worden door de tijd waarop ze rijden, en de eerste 2/3 (of nog meer) worden bepaald door de treinserie. Trein 1520 (Deventer - Amersfoort - Amsterdam Centraal) is dus te verdelen in 15 (de treinserie van alle Intercities Deventer - Amersfoort - Amsterdam Centraal, serie 1500) en 20 (het nummer van de trein binnen de serie, vertrektijd Deventer 07:08).

Treinseries

De treinserie bestaat uit het honderdtal van een treinnummer. Van trein 1520 is de treinserie 1500, van trein 536 is de treinserie 500 en van trein 31319 is de treinserie 31300. Treinseries zou je kunnen vergelijken met de lijnnummers van bussen en trams.

Volgnummer

Meestal is het zo dat het treinnummer van de trein van een half uur later verschilt met +2, dus in dit geval is dat dan 1522 (vertrek Deventer 07:38). Niet alle treinen binnen een treinserie hoeven te beginnen en te eindigen op het zelfde station als andere treinen binnen de serie, zo beginnen en eindigen niet alle treinen uit de 1500 serie in Deventer, maar rijden de meesten vanaf/tot Amersfoort.

Richting

Aan het nummer kan je ook zien welke kant de trein op gaat. Even nummers gaan een andere kant op als oneven nummers. De 1520 rijdt richting Amsterdam, en de 1521 rijdt dus vanaf Amsterdam. Over het algemeen gaat ook de regel op dat even nummers de kant van Amsterdam op rijden, en oneven nummers weg van Amsterdam. Natuurlijk komen niet alle treinen in Amsterdam, en soms is het misschien moeilijk in te schatten welke kant nou geldt als richting Amsterdam, maar bijvoorbeeld bij de serie 5000 (stoptrein Dordrecht - Leiden Centraal) geldt dat richting Leiden Centraal de treinen even nummers hebben, en andersom dus oneven.

Logica in volgnummers

Ook in de volgnummers zit logica. De enige treinserie die hier van af wijkt zijn de treinen van het Nachtnet, de serie 1400 Rotterdam - Schiphol - Utrecht, de serie 21400 Rotterdam - Eindhoven en Utrecht - Eindhoven, en de serie 21420 's-Hertogenbosch - Tilburg.

In principe beginnen de treinnummers te tellen vanaf het begin van de dienstregeling, dus om 04.00 uur. Natuurlijk rijden nog niet alle treinseries op dat tijdstip, waardoor er aan het begin van de volgnummers een aantal nummers missen. De serie 3000 begint bijvoorbeeld met trein 3008, om 06.20 uit Alkmaar naar Den Helder. De volgende trein, van 06.50 uit Alkmaar, heet dan 3010, etcetera. Aan de hand van deze treinserie kunnen ook de andere volgnummers ongeveer bepaald worden.

Voorbeeld

Trein 837 is om 11.04 in Utrecht Centraal. Hier wordt aansluiting gegeven op trein 2037 (vertrek 11.07 uit Utrecht Centraal naar Arnhem), op trein 7437 (vertrek 11.15 uit Utrecht Centraal naar Rhenen) en op trein 537 (vertrek 11.20 naar Groningen).

Dezelfde trein 837 is om 11.57 in Eindhoven, waar aansluiting wordt gegeven op trein 6437 (vertrek 12.19 naar Weert). In Roermond geeft trein 837 (aankomst 12.32) aansluiting op trein 6837 (vertrek 12.39 naar Maastricht Randwijck).

Natuurlijk klopt deze logica niet overal, maar het geeft wel een aardige leidraad.

Voor- en volgtreinen

Een voortrein rijdt voor de oorspronkelijke trein, een volgtrein rijdt achter een oorspronkelijke trein. Bijvoorbeeld als een trein te lang is voor de perrons, of omdat het combineren niet wil lukken, rijdt er een voor- of een volgtrein. Treinennummers van voor- of volgtreinen bestaan altijd uit zes cijfers. Voortreinen beginnen daarbij met een 1, volgtreinen met een 2. Een voortrein van trein 120 heeft dus het nummer 100120, en volgtrein van trein 13672 heet trein 213672.

Voorbeeld 1

Trein 562 moet combineren in Zwolle, maar dat lukt niet. Het eerste treindeel vertrekt gewoon als trein 562 naar Amersfoort en Utrecht, het tweede treindeel rijdt als 200562 achter de 562 aan naar Utrecht.

Voorbeeld 2

Trein 534 rijdt met 10 bakken tussen Groningen en Zwolle. In Zwolle moet worden gecombineerd met trein 10534 uit Leeuwarden, die bestaat uit 7 bakken. Omdat trein 534 dan met 17 bakken over de Veluwe zou rijden, terwijl het maximale aantal bakken 15 is, wordt trein 534 niet gecombineerd in Zwolle. Het deel uit Leeuwarden gaat weg voordat de trein uit Groningen in Zwolle aankomt, en rijdt dus voor de vertrektijd van trein 534. Deze trein krijgt dan het nummer 100534. Het treindeel uit Groningen rijdt gewoon onder nummer 534 verder.

Vleugeltreinen

Vleugeltreinen zijn treinen die gedeeltelijk samen rijden met een andere trein. Hiervan zijn een aantal verschillende voorbeelden.

Een voorbeeld is de serie 4300 (stoptrein Lelystad - Hoofddorp):
De 4316 en 4318 rijden een half uur na elkaar, maar daartussenin rijdt nog een extra spitstrein, zodat er een kwartierdienst ontstaat. Aangezien er geen even nummers zitten tussen de 4316 en 4318, hebben we een probleem, dat opgelost wordt door er het cijfer 1 voor te zetten, dus de 14318. De 14318 rijdt voor de 4318 en is dus de voortrein ervan. Overigens is de 14318 een InterCity, die onderweg alleen stopt in Almere Buiten, - Centrum, Duivendrecht, Amsterdam Zuid en Schiphol.

Een ander voorbeeld is te vinden in het combineren en splitsen van treinen:

Binnen sommige treinseries vindt geregeld koppelen en splitsen van treinstellen plaats. Zo rijden de Intercities vanaf Groningen en Leeuwarden apart van elkaar naar Zwolle, worden ze daar gecombineerd tot één Intercity naar Utrecht, en daar weer gesplitst om apart van elkaar naar Rotterdam en Den Haag te gaan.

In dat geval kan niet alles rijden onder één treinnummer, maar hebben we 3 verschillende nummers, waarvan 1 de leidraad in het verhaal vormt. De hoofdas is Groningen - Den Haag Centraal, met in dit voorbeeld het nummer 534. De Intercity Leeuwarden - Zwolle is in dit geval een vleugeltrein van trein 534, en de Intercity Utrecht - Rotterdam is een andere vleugeltrein van de 534.

Ook in dit voorbeeld wordt voor een vleugeltrein het cijfer 1 voor het treinnummer geplaatst, alleen wordt hier ook weer aangevuld tot 5 cijfers. De Intercities Leeuwarden - Zwolle rijden dus in de serie 10500, de Intercities Utrecht - Rotterdam in de serie 20500.

In de spits rijden de treinen niet gecombineerd tussen Zwolle en Utrecht, en rijdt er een trein Groningen - Den Haag en een trein Leeuwarden - Rotterdam. Op die momenten heeft de trein Leeuwarden - Rotterdam de gehele reis het treinnummer in de serie 12500, ook van Rotterdam naar Leeuwarden (ene kant op dus even en andere kant op dus oneven).

In sommige treinseries van 5 cijfers is nog te zien welke serie er vroeger op een traject gereden heeft. De serie 14600, stoptrein Roosendaal - Vlissingen, is bijvoorbeeld ontstaan toen de serie 4600 (toen nog Zwolle - Vlissingen) in twee delen gesplitst werd in Roosendaal. Roosendaal - Vlissingen werd voortaan onder nummer 14600 gereden. De treinen Zwolle - Roosendaal zijn uiteindelijk allemaal onder nummer 3600 (nu 3600 en 3700) gaan rijden. De serie 4600 wordt nu gebruikt voor stoptreinen Amsterdam Centraal - Almere Oostvaarders.

Afwijkingen van de normale dienstregeling

Als een trein in verband met werkzaamheden, omleidingen, verstoringen of een andere reden opnieuw wordt ingelegd (oftewel de trein zal via een alternatieve route rijden), dan zal het treinnummer ook veranderen, om aan te geven dat de trein niet zijn normale route zal rijden.

Treinen die opnieuw worden ingelegd

Treinen die opnieuw worden ingelegd krijgen het nummer 300000 + oorspronkelijke treinnummer. Als deze treinen weer opnieuw worden opgeheven en daarna (ergens anders) ingelegd krijgen ze het nummer 330000 + oorspronkelijke treinnummer.

Voorbeeld 1

Er is een wisselstoring bij Breukelen en de 3058 (Intercity Nijmegen - Den Helder) wordt opgeheven vanaf Utrecht. De trein gaat dus niet meer verder. Maar in Amsterdam wordt een ander treinstel ingelegd voor het stuk naar Den Helder. Het nummer van de nieuwe trein wordt daarom 303058.

Vorrbeeld 2

De 303058 wordt weer opgeheven in Zaandam, maar in Alkmaar hebben ze een ander treinstel wat tot Den Helder kan rijden. Die trein krijgt dan het nummer 330000 + 3058 = 333058.

Treinen die gepland worden omgeleid

Treinen die worden omgeleid krijgen het nummer 690000 + oorspronkelijke treinnummer; Er zijn werkzaamheden bij Breukelen en trein 842 (Maastricht/Heerlen - Utrecht - Amsterdam - Alkmaar) wordt tussen Utrecht en Amsterdam via Hilversum omgeleid. De trein krijgt dan het nummer 690000 +842 = 690842.