Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen
De spoorlijn Zutphen-Winterswijk is een verlengstuk van de Oosterspoorweg. In de negentiende eeuw was het de bedoeling dat er een spoorlijn kwam die Amsterdam via Amersfoort, Apeldoorn, Zutphen en Winterswijk verbond met het Ruhrgebiet. Hier waren veel kolenmijnen. Echter, de HSM (Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij) heeft de Oosterspoorweg slechts tot Zutphen aangelegd. Ze was bang geen toestemming te krijgen voor aanleg van de spoorlijn op Duits grondgebied, en een spoorlijn tot Winterswijk zou te onrendabel zijn.
De Winterswijkse textielfabrikant Jan Willink maakte zich sterk voor een spoorverbinding met de rest van het land. Hij zag in dat de route zeer nuttig kon zijn voor het goederenvervoer. Niet alleen voor een snelle verbinding van Amsterdam met de kolenmijnen in het Ruhrgebiet, ook de textielfabrieken in de Achterhoek zouden baat hebben bij een spoorlijn. Uiteindelijk kon in 1878 de spoorlijn Zutphen-Winterswijk worden geopend. In 1880 werd ook het verlengstuk geopend, de spoorlijn Winterswijk-Borken-Gelsenkirchen=Bismarck (tegenwoordig Gelsenkirchen Zoo). De lijn werd aangelegd door de NWS, de Nederlandsch-Westphaalse-Spoowegmaatschappij, maar de dienst werd gereden door de HSM.
Dat Jan Willink een goede zet had gedaan, zou in de daarop volgende jaren wel blijken. Ook in 1880 werd de spoorlijn Winterswijk-Bocholt geopend. In die jaren werd, onder leiding van Willink, een heel net van lokaalspoorwegen aangelegd in de Achterhoek. De lijnen Winterswijk-Zevenaar en Winterswijk-Neede-Hengelo/Enschede hadden in Winterswijk een eigen station, Winterswijk GOLS. Het gebouw hiervan werd in 1908 geopend en staat er nu nog steeds.
In 1920, de bloeiperiode van station Winterswijk, waren er aansluitingen naar vijf richtingen, drie locomotiefloodsen, twee kolenparken, diverse gebouwen voor technische diensten, en hadden de stations NWS en GOLS samen maar liefst 32 sporen. In Winterswijk kwamen meer goederen de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar. Het traject Vorden-Ruurlo is zelfs een tijd dubbelsporig geweest om alle treinen te kunnen verwerken. Helaas viel dit in de jaren '60 terug toen kolen bijna niet meer werden gebruikt en iedereen op aardgas overstapte.
Inmiddels is station Winterswijk teruggevallen naar een kopstation voor de serie 30800 en de serie 30900 en liggen er nog zes sporen. Het NWS-gebouw dat nog steeds in gebruik is, herinnert nog aan vervlogen jaren.
Traject
| Station | ||
 |
Zutphen | |
 |
Nieuwstad | |
 |
Staatslijn A naar Leeuwarden en Staatslijn D naar Glanerbeek | |
 |
brug over de Berkel | |
|
Warken | |
 |
Vorden | |
|
Brandenborch | |
 |
lijn van Doetinchem | |
|
Ruurlo | |
 |
lijn naar Hengelo | |
|
Beltrum-Zieuwent | |
|
Lichtenvoorde-Groenlo | |
 |
Korenburgerveen | |
 |
lijn van Neede | |
 |
lijn naar Winterswijk GOLS | |
|
Winterswijk West | |
|
Winterswijk | |
 |
lijn naar Zevenaar | |
 |
lijn naar Bocholt | |
 |
grens Nederland - Duitsland | |
 |
Burlo | |
 |
Brug over de Bocholter Aa | |
 |
lijn DB 2265 van Empel-Rees | |
 |
lijn DB 9205 uit Steinfurt-Burgsteinfurt | |
 |
Borken (Westf.) | |
|
lijn DB 2265 naar Münster Hbf | |
 |
Marbeck-Heiden | |
|
Rhade | |
|
Deuten | |
 |
lijn DB 2273 van Quakenbrück | |
|
Hervest-Dorsten | |
|
lijn DB 2002 van Haltern am See | |
|
Brug over de Lippe | |
|
Brug over het Wesel-Dattelnkanal | |
|
Dorsten | |
|
lijn DB 2273 naar Bottrop Nord | |
|
Feldhausen | |
|
Gladbeck-Zweckel | |
|
lijn DB 2251 naar Gladbeck West | |
|
Gladbeck Ost | |
|
Gelsenkirchen-Buer Süd | |
 |
lijn DB 2246 van Oberhausen-Osterfeld Süd | |
 |
Gelsenkirchen Zoo | |
Vanaf Gladbeck Zweckel liep de lijn oorspronkelijk naar Gelsenkirchen Bismarck. Tegenwoordig rijden de treinen vanaf Borken naar Essen. Blok Holland, Block Gemenwirthe en Block Leblich waren kruisingsplaatsen. Aangezien de lijn tot Dorsten enkelsporig was (al was de spoordijk wel breed genoeg gemaakt voor dubbelspoor) waren deze drie blokposten ingericht, waar de treinen elkaar konden kruisen. Er stond een seinhuis en een baanwachterswoning bij. Vanaf Winterswijk zijn er nog veel van deze baanwachterswoningen te vinden. Ze worden particulier bewoond en verkeren in goede staat. In het kader van het 150-jarig bestaan van spoorwegen in Nederland, werd de spoorweg tussen Winterswijk en de Duitse grens van NS aan Natuurmonumenten geschonken, en sindsdien is de spoorweg een natuurgebied. Het spoor is, op een stuk van een kilometer lang voor de grens na, opgebroken, maar de spoordijk is goed herkenbaar als een lange rechte streep in het landschap. Een klein deel is toegankelijk, maar het meeste is natuurgebied en dus verboden terrein.
Treindienst
In 1979 reed de laatste goederentrein van Nederland naar Duitsland over dit traject. Reizigersverkeer was er al sinds de jaren '40 niet meer. Sindsdien is de spoorlijn opgeheven tussen Winterswijk en Borken. Tussen Zutphen en Winterswijk wordt tegenwoordig een half-uursdienst onderhouden door Syntus. Zie voor meer details de pagina over de serie 30800. Tussen Borken, Dorsten en Essen wordt een uursdienst onderhouden. Deze dienst staat bekend onder de naam Der Borkener en wordt geboden door de NordWestbahn.
