29.323
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
De '''Brabantse Lijn''' of '''Zuidoosterspoorlijn''' is de spoorverbinding van Tilburg via 's-Hertogenbosch naar Nijmegen. Met uitzondering van de brug bij Ravenstein is de gehele lijn [[dubbelspoor|dubbelsporig]] en [[elektrificatie|geëlektrificeerd]].
== Geschiedenis van de spoorlijn ===== De eerste plannen en aanleg van de spoorlijn ===De eerste plannen voor de spoorlijn tussen [[Tilburg ]] en [[Nijmegen]] stammen uit de begintijd van de spoorwegen in Nederland, hoewel het de eerste jaren met name ging over het traject tussen Tilburg en [['s-Hertogenbosch]]. In 1859 was er voor het eerst een aanvraag naar een concessie over het gehele traject tussen Tilburg en Nijmegen, hoewel de spoorlijn in deze plannen via Grave liep. In april 1860 werd door het kabinet Van Hall een plan ingediend tot de staatsaanleg van spoorwegen. Hierbij werden zowel Tilburg als 's-Hertogenbosch aangesloten op het spoorwegnet, maar een rechtstreekse verbinding stond niet in de planning. Voor Nijmegen was zelfs helemaal geen spoorweg voorzien. Na diverse mislukte pogingen vroeg de Engelsman Alexander Brogden in juli 1871 een concessie voor de spoorlijn tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen , ditmaal gepland via [[Ravenstein]]. Deze concessie werd geopend verleend en vervolgens werd de Nederlandsche Zuid-Ooster Spoorweg-Maatschappij ([[NZOS]]) opgericht. Al vlot werd begonnen met de bouw van de spoorlijn; in 1872 werd de eerste steen van de Maasbrug te Ravenstein gelegd, die vernoemd werd naar de dochter van de concessiehouder, Edith Brogden. Ondanks de vlotte start ontstonden er tijdens de bouw toch problemen. Het betrof met name het onteigenen van de gronden en de aansluitingen op 4 juni 1881 de rest van het spoorwegnet te Tilburg en geëlektrificeerd te Nijmegen. Na financiële steun van de staat werd de spoorlijn in 19571881 voltooid. Op 2 juni van dat jaar zou de eerste trein rijden. Oorspronkelijk === Overdracht naar de SS ===Eind 1882 werd besloten om de exploitatie van de lijn tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen uit te besteden aan de Staatsspoorwegen ([[SS]]). Deze overdracht zou uiteindelijk op 1 mei 1883 plaatsvinden. De NZOS bleef nog wel eigenaar van de spoorlijn enkelsporig aangelegdzelf. Door de financiële problemen van de maatschappij werd in december 1892 een overeenstemming gesloten met de SS voor de overname van de lijn; deze vond uiteindelijk op 1 februari 1894 plaats. Waar de NZOS alleen treinen kon rijden tussen Tilburg en Nijmegen, maar sinds 1981 is integreerde de SS de spoorlijn al vlot in de rest van het spoorwegnet. === Spoorverdubbeling, stations en elektrificatie ===De eerste plannen voor het verdubbelen van het traject tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch stamden al uit 1885, hoewel het destijds bleef bij het verlengen van de kruisingsplaatsen te [[Helvoirt]] en [[Udenhout]]. In 1909 werd het traject tussen Tilburg en de aansluiting op de [[Staatslijn H]] te Vught verdubbeld. Er waren ook plannen om het traject tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen op de brug bij Ravenstein na helemaal te verdubbelen. In 1912 was het traject tussen 's-Hertogenbosch en [[Oss]] helemaal verdubbeld en in 1929 volgde het traject tussen [[Wijchen]] en Nijmegen. Het traject tussen Oss en Wijchen zou echter nog lang op zich laten wachten. In de jaren 1930 was het voorbij met de voorspoed van de Nederlandse Spoorwegen ([[NS]]). Dit kwam door de financiële crisis en het opkomende wegverkeer. Dit had tot gevolg dat veel stations aan de Brabantse Lijn moesten sluiten; het lokale verkeer werd meer en meer aan streekbussen overgelaten. De grootste kaalslag vond plaats op 15 mei 1938: tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch verdwenen alle stations, terwijl tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen alleen Oss, Ravenstein en Wijchen nog overbleven. Op 15 mei 1939 verdwenen ook Ravenstein en Wijchen uit de dienstregeling. In 1940 werden de stations Helvoirt en Udenhout voor korte tijd heropend omdat het autobusverkeer vrijwel geheel gestaakt was. Eind 1940 werden Ravenstein en Wijchen heropend. Vanaf 1950 kwamen er dieseltreinen op het traject tussen Tilburg en Nijmegen te rijden, waarbij slechts een heel enkele spitstrein nog met stoom werd gereden. Op 4 augustus 1957 werd het traject tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch geëlektrificeerd, op 29 september 1957 gevolgd door de rest van de lijn. In 1979 kondigde NS het plan aan om het laatste stuk enkelspoor op de Brabantse Lijn, dat tussen Oss en Wijchen te verdubbelen, op de Edithbrug te Ravenstein na. Deze spoorverdubbeling zou uiteindelijk in 1981 gereed komen. Nadat in 1973 station [[Nijmegen Dukenburg]] geopend was, gaf de spoorverdubbeling aanleiding om direct nieuwe stations te Oss West en Rosmalen te openen, een aantal jaren later gevolgd door [['s-Hertogenbosch Oost]]. De al bestaande treindiensten op de Brabantse Lijn, tussen [[Roosendaal]] (en aanvankelijk ook [[Vlissingen]]) en [[Zwolle]] werden versneld en zouden tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen alleen nog stoppen te Oss. Tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen zou voortaan tweemaal per uur een [[stoptrein]] rijden. Het traject tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch bleef zonder tussenstations. === Recente ontwikkelingen ===Na de wijzigingen in de treindienst in 1981 was de dienstregeling redelijk stabiel. Pas in [[dienstregeling 2007]] kwam de eerste echt grote wijziging in de treindienst: tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch werd het aantal treinen verdubbeldvan twee naar vier per uur; deze nieuwe ritten reden door als stoptrein naar [[Breda]]. In 2014 werd een keerspoor te Wijchen aangelegd, zodat in de loop van dat jaar extra spitstreinen tussen Wijchen en Nijmegen konden gaan rijden. Aan het eind van 2014 werd ook station [[Nijmegen Goffert]] geopend. Per [[dienstregeling 2017]] gingen deze extra treinen tussen Wijchen en Nijmegen van maandag tot en met zaterdag overdag rijden, waarbij ze te Nijmegen gekoppeld werden aan de [[Sprinter|Sprinters]] naar [[Zutphen]]. De Sprinters tussen 's-Hertogenbosch en Nijmegen gingen overdag doorrijden naar [[Arnhem Centraal]] (iets wat medio jaren 1990 ook kortstondig heeft plaatsgevonden) en tussen 's-Hertogenbosch en Oss kwamen in de spits extra Sprinters rijden.
== Traject ==
[[Categorie:Provincie Noord-Brabant]]
[[Categorie:Provincie Gelderland]]
{{bron|bronvermelding=Veen, Jacob H.S.M. (1994) ''Railmagazine, speciaalnummer 10: De verbindende schakel''. 's-Hertogenbosch: Stichting Rail Publicaties}}
