Stadtbahn van Dortmund

Tramnet van Dortmund
Vervoerder	DSW21
Spoorbreedte	1435 millimeter
Opening	1 juni 1881

De Stadtbahn van Dortmund is het sneltramnetwerk in en rondom de Duitse stad Dortmund, gelegen in Nordrhein-Westfalen. Het tramnet werd in 1881 geopend als paardentramnet. In oktober van dat jaar werd ook stoomtractie op het net geïntroduceerd, maar alleen voor goederenvervoer. Al in 1890 werd het goederenvervoer weer geschrapt. In 1892 kwam de stoomtram weer terug voor de tramlijnen in Horde, waar flinke stijgingen waren. Al snel bleek de combinatie van paardentram en stoomtram niet echt praktisch en daarom werd in 1893 besloten om tot elektrificatie over te gaan. In 1894 werd begonnen met de paardentramlijnen en vanaf 1896 ook de lijnen gereden met stoomtrams.

In 1928 werd de Hörder Kreisbahn overgenomen door het vervoersbedrijf. Hierdoor werd het net uitgebreid met zes metersporige lijnen. Deze lijnen werden in de jaren daarna omgespoord naar normaalspoor of gesloten.

In 1942 begon het trambedrijf een proef met trolleybussen op twee lijnen, in 1943 kwam hier nog een derde lijn bij. De twee lijnen geopend in 1942 moesten al in 1944 gesloten worden wegens oorlogsschade, de derde lijn in 1945. Door de zware oorlogsschade is na 1945 het trolleybusnet niet meer opnieuw geopend.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het tramnet helemaal opnieuw opgebouwd, waarbij de ringlijn rondom de binnenstad werd vervangen door een trolleybus. In de jaren 50 besloot de gemeente het centrum volgens een nieuw concept op te bouwen, waarbij de auto belangrijk zou worden en de tram alleen op sterke assen met vrije baan zou komen. In de jaren 50 werden enkele uitbreidingen gebouwd, maar trajecten aan de randen van de stad gesloten, waaronder de laatste metersporige tramlijn. In de jaren 60 werd ook de trolleybus afgeschaft.

In de jaren 60 ontstond ook de planning voor een ondergrondse tram, de Stadtbahn, waardoor het autoverkeer geen last meer zou hebben van het OV. In 1969 begon men met de bouw van het eerste tunneltraject. Het plan voorzag in 18,1 kilometer tunnel en 4,5 kilometer bovengrondse vrijliggende banen met 40 stations. Door de financiële krapte is het plan niet volledig in uitvoering gekomen, twee lijnen zijn geen echte stadtbahn geworden maar rijden met lagevloerstrams. Er zijn (stand 2011) nog 8 stadtbahnlijnen, waarvan er twee met lagevloerstrams worden bereden en de overige zes met stadtbahnwagens. Wel hebben alle lijnen tunneltrajecten in de binnenstad.

In 1980 werden de lijnnummers van de 9 resterende tramlijnen met 40 verhoogd in het kader van de oprichting van het Verkeersverbond Rhein-Ruhr. De lijnen werden daarna omgezet naar Stadtbahnlijnen, waar de nummers U40 tot U49 voor gereserveerd zijn.

Materieel

Type	Bouwjaar	Nummering	Opmerkingen
B80C (B6C)	1986−1993	301–343	Tweedelige Stadtbahn B.
B80C8 (B8C)	1993/1994	344–354	Tweedelige Stadtbahn B, later voorzien van een middenbak.
B80C8 (B8C)	1994−1999	355–364	Driedelige Stadtbahn B.
B100S (B1C)	1974 (2007/2008)	401–410	Overbodige wagens uit Bonn, overgenomen in 2007/2008. Een wagen is terzijde gesteld.
NGT8 (U43/44)	2007–2010	1–47	Lagevloerstram, type Bombardier Flexity Classic

Lijnennet

Lijn	Route	Aantal haltes (ondergronds)
U41	DO-Hörde Clarenberg – DO-Hörde Bf – Märkische Straße – Stadthaus Bf – Stadtgarten – Dortmund Hbf – Fredenbaum – Grävingholz – Brechten Zentrum – Brambauer Verkehrshof	28 (12)
U42	DO-Hombruch Grotenbachstraße – Barop Parkhaus – Theodor-Fliedner-Heim – Möllerbrücke Bf – Städtische Kliniken – Stadtgarten – Schulte Rödding – Kirchderne – Scharnhorst Zentrum – Grevel	28 (7)
U43	DO-Dorstfeld – Westentor – Kampstraße – Brackel – Asseln Aplerbecker Straße – Am Hagedorn – Wickede Post/DO-Wickede S-Bf.	34 (5)
U44	DO-Marten – Dorstfeld – Westentor – Kampstraße – Westfalenhütte	19 (4)
U45	Dortmund Westfalenhallen – Markgrafenstraße – Stadthaus Bf – Stadtgarten – Dortmund Hbf (- Fredenbaum) Bij evenementen rijdt deze lijn niet naar Westfalenhallen, maar naar Stadion. In de normale dienst gaat deze lijn op de halte Westfalenhallen over in lijn U46. Op het Hauptbahnhof gaat deze lijn over in lijn U49.	8 (7)
U46	Dortmund Westfalenhallen – Saarlandstraße – Stadtgarten – Brunnenstraße Gaat op de halte Westfalenhalle over in lijn U45	8 (8)
U47	DO-Westerfilde – Huckarde – Hafen – Dortmund Hbf – Stadtgarten – Stadthaus Bf. – Märkische Straße – Westfalendamm – Aplerbeck	27 (8)
U49	DO-Hacheney – Rombergpark – Westfalenpark – Markgrafenstraße – Stadthaus Bf – Stadtgarten – Kampstraße – Dortmund Hauptbahnhof (– Hafen)	11 (8)

Van alle geplande Stadtbahnnetten in het Rhein-Ruhrgebied is de stadtbahn van Dortmund de enige waarvan de oorspronkelijk beoogde planning daadwerkelijk is behaald, in de andere steden is dat verre van het geval.

Alle lijnen rijden van maandag t/m zaterdag overdag om de tien minuten en 's avonds en op zondag om de 15 minuten. Er zijn twee uitzonderingen:

• Lijn U41 rijdt tussen Brechten Zentrum en Brambauer Verkehrshof overdag om de twintig en 's avonds en op zondag om de dertig minuten.
• Lijn U43 rijdt tussen Westentor en Brackel om de vijf minuten, deze lijn is gesplitst in twee lijnvoeringen.

H-bahn

Rond de universiteit van Dortmund, even ten zuidwesten van de stad, exploiteert de DSW21 een bescheiden zweeftreinen, dit wordt de H-Bahn genoemd. Een uitbreiding is ondanks meerdere discussies niet voorzien.

Uitbreidingen

In 2008 is een plan vastgesteld voor toekomstige uitbreidingen. Tot dusver zijn drie van de vierentwintig plannen in uitvoering gebracht. Het plan is onderverdeeld in meerdere fases, die aangeven hoe belangrijk de projecten zijn. Hieronder worden de plannen voor het uitbreiden van het netwerk genoemd (er zijn ook andere plannen).

• Verlengen van lijn U41 van Clarenberg naar Overgünne (prioriteit 2)
• Verlengen van lijn U49 van Hacheney naar Wellinghofen/Godekinstraße (Prioriteit 2)
• Verleggen van lijn U44 tussen Borsigplatz en de tunnelinrit Weißenburger Straße. (Prioriteit 3)
• Verlengen van lijn U44 in het Westfalenhütte-gebied (Prioriteit 3)
• Ontsluiten van nieuwbouwgebied Phoenix-West door lijn U45 of U46. (Prioriteit 3)
• Aftakking van lijn U47 van de halte Huckarde Abzweig naar Kirchlinde Schulzentrum (Prioriteit 3)
• Aftakking van lijn U47 van de halte Hauptfriedhof via het vliegveld naar Bahnhof Holzwickede (Prioriteit 3)

De volgende plannen zijn verworpen en worden de komende jaren niet gebouwd:

• Verlenging van de lijn naar Phoenix-West tot Berghofen.
• Verlenging van lijn U42 van Grevel naar Lanstrop
• Verlenging van lijn U47 in Aplerbeck
• Aftakking van lijn U43 naar Wickede Dollersweg
• Nieuwe lijn U48, takt van lijn U43 af bij de halte Am Zehnthof, zou dan over de voormalige spoorlijn via de halte Lübkestraße naar Neu-Schüren Markscheiderstraße lopen.
• Aftakking van lijn U43 in de Wittener Straße richting Planetenfeldstraße of Technologiepark, waar een overstap op lijn S1 mogelijk zou worden.
• Verlenging van lijn U46 vanaf Westfalenhallen naar Löttringhausen, parallel aan de spoorlijn naar Hagen.

Verder waren diverse nieuwe S-Bahnstations en meerdere nieuwe H-bahn-tracés beoogd. De plannen hiervoor zijn vaak vanwege de slechte rendabiliteit verworpen.