139.614
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
==Voor en tijdens WOIIMaterieel ==Al rond 1900 bestonden er veel spoorlijnen van en naar Berlijn, maar een echt gemeenschappelijk hoofdstation was er niet. De meeste lijnen eindigden op een kopstation, zoals Anhalter Bahnhof of Görlitzer Bahnhof, waarbij de meeste stations werden vernoemd naar de richting waar de spoorlijn heenging. Later werd besloten deze stations S-Bahn vormt met elkaar te verbinden. Zo ontstond bijvoorbeeld de Berliner Ringbahn, een ringspoorlijn rond het oudere [[Metro van Berlijn, waar nu |metro]] de lijnen S41 en S42 rondjes over rijden. De Stadtbahn is een lijn die dwars ruggengraat van het OV door de stad liep in oost-west-richting. Deze lijnen waren en zijn de basis voor het De S-Bahnnetwerk dat zo ontstond.<br>In de jaren 1930 kwam Hitler aan de macht. Berlijn moest een grootse hoofdstad Bahn kan worden van gezien als aanvulling op het Derde Rijk, waarvoor onder andere allerlei groteske spoor-ideëen werden bedachtfijnmazigere metronet. Sommige ideëen haalden het niet, zoals dat van een enorm luxe trein die over een spoorwijdte van 3 meter zou Er rijden inclusief restaurant en slaapkamers, maar wel werd er in 1934 begonnen aan drie materieelsoorten: de '''[[BR480]]''' (bijnaam ''Broodrooster'' door de Nord-Südtunnel. Deze loopt vorm van het Anhalter Bahnhof midden onder de binnenstad naar frontruiten), de noordkant van de ring bij Gesundbrunnen. De lijn werd in delen voltooid tussen 1936 en 1939. Station ''Unter den Linden'[[BR485/885|BR485]]''' (bijnaam ''Colablikje'' werd in vanwege de lengterichting onder oude rode kleurstelling) en de gelijknamige boulevard gebouwd waarvoor aan beide kanten zeer krappe bogen werden gebouwd met een straal van slechts 150 meter. De maximumsnelheid bedraagt er dan ook maar 40 km'''[[BR481/h.<br>Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd een deel van de tunnel opgeblazen door Russische troepen482|BR481]]''' (bijnaam ''Duikbril'', onder het Landwehrkanal. Dit had als gevolg dat de S-Bahntunnel onder water liep, en via deze tunnel ook delen van of ''Luchtalarm'' vanwege het metronetkenmerkende optrekgeluid).
==De S-Bahn Voor en tijdens de verdeelde stadWOII ==Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad Al rond 1900 bestonden er veel spoorlijnen van en naar Berlijn opgedeeld in vier sectors, maar een Britse, echt gemeenschappelijk hoofdstation was er niet. De meeste lijnen eindigden op een Fransekopstation, een Amerikaanse en een Russische. Het Russische bewindzoals Anhalter Bahnhof of Görlitzer Bahnhof, in Oost-Berlijn, voerde echter een totaal andere koers dan het westerse in waarbij de andere sectors. Toen bleek dat enorm veel Oost-Berlijners vertrokken meeste stations werden vernoemd naar de westerse sectors richting waar de spoorlijn heenging. Later werd besloten tot deze stations met elkaar te verbinden. Zo ontstond bijvoorbeeld de bouw van Berliner Ringbahn, een ringspoorlijn rond het oudere Berlijn, waar nu de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961lijnen [[S41 (Berlin)|S41]] en [[S42 (Berlin)|S42]] rondjes over rijden. Voor OostDe Stadtbahn is een lijn die dwars door de stad liep in oost-Berlijnse burgers was het niet meer zomaar toegestaan om naar het westen te reizenwestrichting. Deze splitsing van lijnen waren en zijn de stad had ook gevolgen basis voor het openbaar vervoerS-Bahnnetwerk dat zo ontstond.
==='De S-Bahntijdens de verdeelde stad ==Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad Berlijn opgedeeld in vier sectoren: een Britse, een Franse, een Amerikaanse en een Russische. Het Russische bewind in Oost-Boykott' Berlijn vaarde een totaal andere koers dan het westerse in de andere sectoren. Toen bleek dat enorm veel Oost-Berlijners vertrokken naar de westerse sectoren werd besloten tot de bouw van de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961. Voor Oost-Berlijnse burgers was het niet meer zomaar toegestaan om naar het westen===te reizen. Deze splitsing van de stad had grote gevolgen voor het openbaar vervoer. De stad was gesplitst en het S-Bahnnet werd dus ook gesplitst. Alle trajecten die de grens overstaken werden gesloten. Er waren enkele uitzonderingen:[[Afbeelding* Op de lijn Gesundbrunnen - Schönholz lag een deel van de stations nét ten oosten van de grens. Het traject op Oost-Berlijns grondgebied werd bediend door een West-Berlijnse lijn. Daarom werden de uitgangen aan de oostzijde van de stations gesloten, zodat reizigers alleen aan de westelijke zijde de stations konden verlaten. Station Bornholmer Straße vormde een moeizaam punt omdat de grens daar midden overheen lag:Viaduct Wernerwerkde grens lag tussen beide perrons in. Dat station werd dus in zijn geheel gesloten.* De Nord-Südtunnel liep van West-Berlijn naar West-Berlijn via Oost-Berlijn.JPG|300px|thumb|right|Nog altijd ongebruikt SHierom werden alle Oost-Bahntraject bij het voormalige Berlijnse stations gesloten en de treinen reden er zonder stoppen doorheen. De toegangen op de straat werden onherkenbaar gemaakt. Station Friedrichstraße was een uitzondering, hier stopten de treinen wel, maar dit station Wernerwerk aan was alleen bereikbaar voor mensen die via de oude Stadtbahn uit het westen aankwamen. Treinen over die lijn Jungfernheidereden namelijk ook door tot dit station. Treinen uit oostelijke richting ook, maar door het plaatsen van allerlei muren en gangen was het op dit Oost-Siemensstadt. 14 augustus 2010Berlijnse station onmogelijk gemaakt dat reizigers uit beide stadsdelen elkaar tegenkwamen. ''[[Metro van Berlijn|Klik hier]]voor meer informatie over de gevolgen van de stadssplitsing voor de metro van Berlijn.'' === De 'S-Bahn-Boykott' in het westen===De Deutsche Reichsbahn (DR) verzorgde het trein- en S-Bahnvervoer in geheel Oost-Duitsland, en de beide delen van Berlijn. Dit tegen de zin van de West-Berlijnse inwoners én de West-Berlijnse medewerkers van de S-Bahn van hun stadsdeel. Zij werden uitbetaald in Oost-Duits geld, en . Ze werden door West-Berlijners uitgemaakt voor landverraders omdat ze voor een Oost-Duits vervoersbedrijf werkten. Steeds minder West-Berlijners gebruikten hun S-Bahnnet nog, de ''S-Bahn-Boykott''. De tram in dat stadsdeel was al afgeschaft omdat het niet modern en flexibel genoeg werd geacht, maar de metro was in opmars. De huidige lijnen U7 en U9 werden in deze tijd geopend. Lijnen die Oost-Berlijn omzeilden, en zelfs ongeveer parallel liepen met de S-Bahn. Nog steeds horen deze lijnen tot Waar de metro en de drukste S-Bahn elkaar kruisten werd niet altijd voor een mooie overstapmogelijkheid gezorgd; metrostation Wilmersdorfer Straße (uit 1978) lag een aardig eind van S-Bahnstation Charlottenburg af. Pas in 1998 werd het Berlijnse metronetS-Bahnstation wat dichterbij gelegd. Ook metrostation Bundesplatz (1971) kreeg pas veel later een directe toegang naar de S-Bahn. Het overige vervoer werd door buslijnen gedaan. West-Berlijners besloten ''en masse'' de S-Bahn niet meer te gebruiken, de zogeheten '' S-Bahn-Boykott''.
<br>Door al deze ontwikkelingen kwam het in 1980 uiteindelijk tot een staking van de West-Berlijnse S-Bahn, de ''S-Bahnstreik''.
Vier jaar lang reed geen enkele S-Bahntrein meer in West-Berlijn. Tot in 1984 de West-Berlijnse (en huidige geheel-Berlijnse) stadsvervoerder [[BVG]] de S-Bahn overnam van de DR. Langzaamaan begon het BVG met het heropenen van de lijnen. Nu het net in handen van een westerse vervoerder was kwamen de reizigers weer terug. Ter vervanging van de oude treinen werd besloten tot het bestellen van nieuwe treinen, de [[BR480]]. Sommige lijnen bleven echter gesloten, tot op de dag van vandaag. ===Ondertussen in het oosten===In Oost-Berlijn was de S-Bahn echter het meest belangrijke vervoersmiddel. Ook was de tram daar blijven bestaan. De metro had daar slechts twee lijnen (de huidige U2 en U5) en had een ondergeschikte rol. Wel werd lijn U5 in 1988 en 1989 nog flink verlengd naar Hönow. Voor de S-Bahn werd in de jaren 1980 nieuw materieel besteld, de [[BR485/885|BR485]], die momenteel nog steeds het vaakst frequentst op Oost-Berlijnse lijnen is aan te treffen, bijvoorbeeld de S9. == Na de Wende ==Na de val van de Berlijnse Muur konden de beide openbaar vervoersnetten in Berlijn weer op elkaar worden aangesloten. De S-Bahntreinen in de Nord-Südtunnel stopten weer op alle stations, nadat deze opgeknapt en weer toegankelijk gemaakt waren. Midden jaren 1990 was ook de ring weer gesloten. Door deze samenvoeging was weer nieuw materieel nodig. Dit resulteerde in het bestellen van [[BR481/482|BR481]]. De West-Berlijnse treinen 480 en de Oost-Berlijnse treinen 485 hadden op zich wel het hele net samen kunnen rijden, maar ze voldeden niet meer aan de veiligheids- en comforteisen van de jaren 1990 bij een samengevoegd net. In 1996 begon de serielevering en in 2004 kwam de laatste. Berlijn heeft weer één S-Bahnnet, maar sommige trajecten blijven nog steeds gesloten na de S-Bahnstreik, zoals Zehlendorf-Düppel en Jungfernheide-Siemensstadt. Laatstgenoemde ligt nog nutteloos bij al wachtend op zijn heringebruikname. == Lijnennet =={|class="wikitable ovnl"! Lijn ! Route|-| S1 || Wannsee - Steglitz - Schöneberg - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Wittenau - Oranienburg|-| S2 || Blankenfelde - Mariënfelde - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Pankow - Bernau|-| S25 || Teltow Stadt - Lichterfelde - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Reinickendorf - Tegel - Henningsdorf|-| S26 || Teltow Stadt - Lichterfelde - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Wittenau - Waidmannslust|-| S3 || Spandau - Westkreuz - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Ostbahnhof - Ostkreuz - Karlshorst - Köpenick - Erkner|-| S4 || Gesundbrunnen -> Ostkreuz -> Neukölln -> Südkreuz -> Bundesplatz -> Westkreuz -> Jungfernheide -> Gesundbrunnen|-| S42 || Gesundbrunnen -> Jungfernheide -> Westkreuz -> Bundesplatz -> Südkreuz -> Neukölln -> Ostkreuz -> Gesundbrunnen|-| S45 || Flughafen Schönefeld - Schöneweide - Neukölln - Südkreuz|-| S46 || Westend - Westkreuz - Bundesplatz - Südkreuz - Neukölln - Schöneweide - Grunau - Zeuthen - Königs Wusterhausen|-| S47 || Hermannstraße - Neukölln - Schöneweide - Spindlersfeld|-| S5 || Westkreuz - Charlottenburg - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof - Ostkreuz - Lichtenberg - Wuhletal - Mahlsdorf - Strausberg|-| S7 || Potsdam Hbf - Wannsee - Westkreuz - Charlottenburg - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof - Ostkreuz - Lichtenberg - Ahrensfelde|-| S75 || Warschauer Straße - Lichtenberg - Wartenberg|-| S8 || Birkenwerder - Pankow - Ostkreuz - Schöneweide - Grunau - Zeuthen|-| S85 || Grünau - Schöneweide - Ostkreuz - Bornholmer Straße - Pankow|-| S9 || Spandau - Westkreuz - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Ostbahnhof - Schöneweide - Flughafen Schönefeld|} Met ingang van dienstregeling 2018 is de verbindingsboog, die van zuid naar west langs station Ostkreuz loopt, weer in gebruik genomen na door de verbouwing van het station jarenlang te zijn gesloten. De S9 rijdt daarom weer over de Stadtbahn in plaats van naar Pankow en heeft nu Spandau als eindpunt, net als de nu doorgetrokken S3. De S5, die tot dit moment naar Spandau ging, is ingekort tot Westkreuz. De S75 is van Westkreuz ingekort tot Ostkreuz en werd doorgetrokken naar Ostbahnhof toen de viersporigheid op dit traject voltooid was. Om de S9 naar Pankow te vervangen is lijn S85 naar Pankow gaan rijden. Een nieuwe lijn S26 vervangt weer de S85 op het traject naar Waidmannslust. Met ingang van dienstregeling 2020 is lijn S75 ingekort tot Warschauer Straße in plaats van Ostbahnhof. Op lijn S3 is op maandag t/m vrijdag elke 20 minuten als toevoeging een expresslijn gaan rijden tussen Ostbahnhof en Friedrichshagen, die enkele tussenstations overslaat. == Dienstuitvoering ==De eerste treinen beginnen op werkdagen al rond 4.00 uur met rijden en de dienst wordt rond 0.30 uur beeindigd. Elke lijn is onderverdeeld in verschillende diensten die ''Zuggruppen'' (treingroepen) worden genoemd. Elke dienst rijdt elke twintig minuten, en elke dienst heeft een naam en een afkorting. Lijn [[S1 (Berlin)|S1]] bijvoorbeeld bestaat uit de volgende diensten:* Dienst P, met als naam Paula, rijdt elke twintig minuten de dienst Oranienburg - Wannsee.* Dienst P I, met als naam Panther, rijdt elke twintig minuten Frohnau - Wannsee.Concreet betekent dit dat er dus elke twintig minuten een trein rijdt tussen Oranienburg en Frohnau (Paula), en elke tien minuten tussen Frohnau en Wannsee (Paula en Panther).De meeste lijnen hebben twee of soms zelfs meer van deze Zuggruppen. Alleen lijnen die maar elke twintig minuten rijden (S45-47, S8, S85 en S9) hebben maar één Zuggruppe. Het S-Bahnnet bestaat uit drie hoofdtrajecten: de ringlijn, de Noord-Zuidlijn, en de Stadtbahn die van oost naar west loopt. Over elk traject rijden in het centrum een aantal lijnen gebundeld zodat daar een hoge frequentie wordt geboden tot wel twintig treinen per uur. Buiten de ring waaieren deze lijnen uit naar hun verschillende bestemmingen. == Vertrekprocedure ==Wanneer de deuren van een S-Bahntrein zullen sluiten en en de trein gaat vertrekken, gaan er bij de deuren rode lampen oplichten en klinkt er een laag-hoog-laag-toon (nagenoeg gelijk aan de toon van de [[Metro van Rotterdam|Rotterdamse metro]] maar dan iets langer). Hier kunnen drie verschillende procedures aan vooraf gaan.
*Minder belangrijke of drukke stations hebben geen perronopzichter (meer). Hier moet de machinist zelf de vertrekprocedure uitvoeren, hetgeen hem kenbaar wordt gemaakt door een bordje met de tekst ZAT op het perroneinde. ZAT betekent ''Zugabfertigung durch den Triebfahrzeugführer'' (vertrekprocedure door de machinist). Bij nadering van een trein klinkt op het perron een automatische omroep welke trein het is: ''Eingefahrener Zug auf Gleis 1, S41, Ringbahn über Südkreuz, Bundesplatz, Westkreuz!''. De machinist loopt door zijn cabinedeur naar buiten en roept via de buitenomroep de lijn en bestemming om met het verzoek in te stappen. Wanneer het veilig is verzoekt hij niet meer in te stappen: ''S41 Ringbahn, zurückbleiben bitte!'' en sluit de deuren. De machinist heeft hiervoor naast zijn cabinedeur een microfoon tot zijn beschikking en knoppen om de deuren te bedienen. Op onoverzichtelijke stations hangen er camera's waardoor hij op een scherm het perron kan overzien. Bij treinen va het type [[BR485/885|BR485]] worden de machinistenomroepen automatisch omgeroepen.
[[Categorie:S-Bahn]]