[[Afbeelding:Cuypershal.JPG|290px|thumb|right|De zogeheten Cuypershal in het middendeel van het stationsgebouw. 25 december 2009.]]
Station [[Amsterdam Centraal]] is het grootste station van Amsterdam, en het drukste station van Amsterdam en Nederland. Vele treinen hebben hier een tussenstop of het station als eindpunt. Dit station is het beginpunt van de [[Rhijnspoorweg]] naar Arnhem.
Rond Station [[Amsterdam Centraal]] is het grootste en drukste station van Amsterdam. Tegelijkertijd is het momenteel een grote bouwput, omdat in de toekomst de Noord-Zuid-lijn station het drukste binnen Nederland. Vele treinen hebben hier een tussenstop of het station als eindpunt. Dit station krijgt en is het busstation verhuist dan beginpunt van de [[Rhijnspoorweg]] naar Arnhem.<br>Het door Pierre Cuypers ontworpen stationsgebouw is geopend op 15 oktober 1889. De vanuit het westen en oosten komende spoorlijnen eindigden vóór die tijd op de tijdelijke eindstations [[Amsterdam Westerdok|Westerdok]] en [[Amsterdam Oosterdok|Oosterdok]]. Door de andere zijde opening van het Centraal Stationzijn deze spoorlijnen aan elkaar geknoopt. Het stationsareaal is gebouwd op drie kunstmatig aangelegde eilanden.<br>De centrale stationshal is vernoemd naar de architect en heet daarom ook wel Cuypershal. Vanuit deze hal gaat een middentunnel onder alle perrons door en vanuit deze, en ook vanuit de aan de zijkant gelegen west- en oosttunnel, zijn alle perrons bereikbaar. Tussen deze tunnels door lopen de IJ- en Amstelpassage die geen toegang geven tot de perrons, maar waardoor men zonder OV-chipkaart door het station heen kan lopen.
Het station en directe omgeving was decennialang een grote bouwput, vanwege de op 22 juli 2018 geopende [[Noord/Zuidlijn]]. Daarnaast is het busstation van de Centrum- naar de IJzijde van het stationsgebouw verhuisd. Aanstaande projecten zijn de bouw van een ondergrondse fietsenstalling onder het Open Havenfront en het herinrichten van de wisselstraten ten westen en ten oosten van het station waardoor de lijnvoering ontvlochten kan worden en treinen sneller kunnen binnenkomen en vertrekken. Hierbij worden de perrons verbreed en perronloze middensporen opgeheven. == Dienstregeling 2012 2024 ===== Richting Zaandam / Hoorn - Enkhuizen Alkmaar ==={{ PatTop |{{ PatRij1 | .03 09 | 3000 | [[Den Helder]] |8/8a| 4700 [[Intercity]] | [[NS]] | }}{{PatRij1 | .13 | 4000 | [[Uitgeest]] (Alleen doordeweeks overdag) |10a| [[Sprinter]] | [[NS]] | }}{{PatRij1 | .23 | 7400 | [[Uitgeest]] |7a| [[Sprinter]]| [[NS]] | spits ma-do}}{{ PatRij1 | .08 28 | 4500 800 | [[EnkhuizenAlkmaar]] (- [[Den Helder]] ) |8/8a| [[Intercity]]| [[NS]] | tot 18:30 ma-do en vr na 15:00}}{{ PatRij1 | .11 39 | 3000 | [[Den Helder]] |8/8a| [[Intercity]]| [[NS]] | }}{{ PatRij1 | .17 43 | 4000 | [[Uitgeest]] |10a| [[Sprinter]]| [[NS]] | }}{{ PatRij1 | .20 53 | 14500 7400 | [[EnkhuizenUitgeest]] |7a| [[Sprinter]] (Spits) | [[IntercityNS]]| spits ma-do}}{{ PatRij1 | .26 58 | 800 | [[Alkmaar]] (- [[SchagenDen Helder]]) (Alleen maandag t|8/m zaterdag overdag) 8a| [[Intercity]]| [[NS]] | tot 18:30 ma-do en vr na 15:00}}}} === Richting Hoorn - Enkhuizen ==={{PatTop |{{ PatRij1 | .33 06 | 4700 4500 | [[UitgeestEnkhuizen]] |7a| [[Intercity]] (Alleen doordeweeks overdag) | [[SprinterNS]]| ma-do om 17.06}}{{ PatRij1 | .38 19 | 4500 3900 | [[Enkhuizen]] |8a| [[Intercity]]| [[NS]] | tot 19:30 ma-do}}{{ PatRij1 | .41 23 | 3000 2900 | [[Den HelderEnkhuizen]] |8a| [[Intercity]]| [[NS]] | na 19:30 en vr-zo}}{{ PatRij1 | .47 36 | 4500 | 4000 [[Enkhuizen]] |7a| [[UitgeestIntercity]] | [[SprinterNS]]| ma-do om 17.36}}{{ PatRij1 | .50 49 | 14500 3900 | [[Enkhuizen]] (Spits) |8a| [[Intercity]]| [[NS]] | tot 19:30 ma-do}}{{ PatRij1 | .56 53 | 800 2900 | [[AlkmaarEnkhuizen]] (- |8a| [[SchagenIntercity]]) (Alleen maandag t/m zaterdag overdag) | [[IntercityNS]]| na 19:30 en vr-zo}}
[[Afbeelding:Metro CS.JPG|290px|thumb|right|Blik over het perron van het metrostationde Oostlijn, 25 december 2009.]]Onder het oostelijke deel van het stationsplein, en midden onder het station door, bevindt zich een metrostation van het [[GVB]]. Dit metrostation is geopend op 11 oktober 1980 bij de tweede fase van de metrotunnel, als eindpunt van de Oostlijn. Het metrostation bestaat uit een breed eilandperron, de sporen die erlangs liggen lopen enkele meters ten westen van het perron dood. Meteen ten oosten van het perron ligt een kruiswissel. Er zijn sponningen bevestigd om een waterkering in te bouwen voor het geval het IJ overstroomt. Meteen na het perron begint een lange krappe bocht naar rechts waar een maximumsnelheid van 40 km/h geldt. Deze bocht is aangelegd om het metrostation parallel aan het treinstation aan te kunnen leggen en zo een verlenging richting het westen mogelijk te maken. Deze verlenging is tot op heden nog niet gebouwd, maar is wel in studie en bouwkundig voorbereid.<br>Midden onder het treinstation liggen op 21 meter diepte de perrons voor de Noord/Zuidlijn. Dat station heeft twee zijperrons. Aan de zuidzijde zijn deze perrons met dat van de Oostlijn en de stationshal verbonden in een grote hal dat door de hoogte en de kloeke kolommen ook wel ''de Kathedraal'' wordt genoemd.<br>Het station heeft uitgangen aan drie kanten. Aan de kant van het Centraal Station bevinden zich drie roltrappen, twee vaste trappen en een lift naar de hal, waarin zich een AH to Go en diverse kaartautomaten bevinden. De uitgang aan de Kamperbrug is alleen met vaste trappen te bereiken. Er bevindt zich een hal naar het tussenniveau, vanwaar er vier trappen naar de straat leiden. Via het noordelijke einde van de Noord/Zuidlijnperrons zijn de IJhal, het busstation en de aanlandingen van de veerdiensten aan de achterkant van het Centraal Station bereikbaar.
[[Afbeelding:M51Metrostation Amsterdam Centraal is het drukste metrostation van Amsterdam, in het derde kwartaal van 2018 passeren er op werkdagen gemiddeld 89.png|90px|]][[Afbeelding:M53570 reizigers door de poortjes.png|90px|]][[Afbeelding:M54.png|90px|]]
Onder het oostelijke deel van het stationsplein bevindt zich een Het metrostation van het is verbouwd en uitgebreid voor de [[GVBNoord/Zuidlijn]]. Dit In het bestaande metrostation is geopend op 11 oktober 1980 bij de 2e fase van de metrotunnel van de oostlijn, komen en is hiervan het eindpunt. Het metrostation bestaat uit een breed eilandperron, vertrekken de sporen die erlangs liggen lopen enkele meters ten westen van het perron dood. Meteen ten oosten van het perron ligt een kruiswissel, en zijn er sponningen bevestigd om een waterkering in te bouwen, voor het geval het IJ overstroomt. Meteen na het perron begint een lange krappe bocht naar rechts, waar een maximunsnelheid van 40 km/h geldt. Deze bocht is aangelegd om het metrostation parallel aan het treinstation aan te kunnen leggen en zo een verlenging richting het westen mogelijk te maken. Deze verlenging is tot op heden nog niet gebouwd, maar wel in studie.volgende lijnen:Het station heeft uitgangen aan twee kanten. Aan de kant van het {{LijnTabel|plaats=Amsterdam|halte=Station Amsterdam Centraal Station bevinden zich drie roltrappen, twee vaste trappen en een lift naar de hal, waarin zich een AH to go en diverse kaartautomaten bevinden. De uitgang aan de Kamperbrug is alleen met vaste trappen te bereiken. Er bevindt zich een hal naar het tussenniveau, vanwaar er vier trappen naar de straat leiden.|type=Metro}}
Het metrostation wordt op het moment verbouwd en uitgebreid voor Met de [[Noord/Zuidlijn]]. In werd het aanbod op het bestaande metrostation komen en vertrekken Centraal Station uitgebreid met metrolijn M52 die in de volgende lijnen:* richtingen [[Lijn 51 Amsterdam CS - Amstelveen WestwijkZuid|51: CS - Amstel - Station Zuid - Amstelveen Westwijk]]* en [[Lijn 53 Amsterdam, Gaasperplas - Centraal StationNoord|53: CS - Amstel - Diemen Zuid - GaasperplasNoord]]* [[Lijn 54 Amsterdamgaat. Dwars op de bestaande metrolijn, één niveau lager, ligt het station voor deze lijn, Gein - dat bestaat uit twee zijperrons die midden onder het Centraal Station|54: CS - Amstel - Duivendrecht - Bijlmer ArenA - Holendrecht - Gein]]liggen op 17 meter diepte. Aan de noordzijde hebben de perrons toegangen richting de IJhal, het busstation en de veerdiensten, aan de zuidzijde is een grote hal (bijgenaamd ''de Kathedraal'') met toegangen naar de Oostlijn en de verdeelhal. De opening was op 22 juli 2018.
Als de Noord-Zuid-lijn rijdt, zou op het Centraal Station ook nog metrolijn 52 moeten komen die naar ''[[Metro van Amsterdam Zuid|Station ZuidKlik hier voor een uitgebreid artikel over de Amsterdamse metro.]] en het [[Amsterdam Buikslotermeerplein|Buikslotermeerplein]] gaat. De verwachte opening is in 2017.''
''[[Metro van Amsterdam|Klik hier voor een uitgebreid artikel over de Amsterdamse metro.]]''{{HistMetroLink}}
===Volgende stations===
[[Afbeelding:M51.png|30px|]][[Afbeelding:M53.png|30px|]][[Afbeelding:M54.png|30px|]] [[Amsterdam Nieuwmarkt|Nieuwmarkt]] >> ''(850m richting Gaasperplas/Gein/WestwijkIsolatorweg)''<br>[[Afbeelding:M52.png|30px|]] [[Amsterdam Rokin|Rokin]] (in bouw) >> ''(1100m richting Station Zuid)''<br>[[Afbeelding:M52.png|30px|]]<< [[Johan van HasseltwegAmsterdam Noorderpark|Noorderpark]] (in bouw) ''(1740m richting BuikslotermeerpleinNoord)''
[[AfbeeldingHet stationsplein is verdeeld in twee delen:Perronindeling Amsterdam Centraaleen westzijde en een oostzijde.png|290px|thumb|right|De indeling en halteplaatsen Beide keerlussen zijn voorzien van het aanvullende openbaar vervoer rond het stationvier sporen.]]
Het stationsplein is verdeeld in 2 delen, een westzijde en een oostzijde. Van hieruit vertrekken elf van de zestien tramlijnen van het GVB. Beide keerlussen zijn voorzien van vier sporen.=== Stationsplein west West (van/naar Nieuwezijds Voorburgwal) ===* [[Lijn 1 Amsterdam, Centraal Station - Osdorp de Aker{{LijnTabel|1: CS - Osdorp de Aker]]* [[Lijn 2 plaats=Amsterdam, Centraal Station - Nieuw Sloten|2: CS - Nieuw Sloten]]* [[Lijn 5 halte=Amsterdam, Centraal Station - Amstelveen, Binnenhof(Tram Westzijde)|5: CS - Amstelveen Binnenhof]] * [[Lijn 13 Amsterdam, Geuzenveld - Centraal Station|13: CS - Geuzenveld]]* [[Lijn 17 Amsterdam, Osdorp Dijkgraafplein - Centraal Station|17: CS - Osdorp Dijkgraafplein]]type=Tram}}
=== Stationsplein oost Oost (van/naar Damrak of De Ruyterkade) ===* [[Lijn 4 Amsterdam, Centraal Station - Station RAI{{LijnTabel|4: CS - Station RAI]]* [[Lijn 9 Diemen Sniep - plaats=Amsterdam CS|9: CS - Diemen Sniep]]* [[Lijn 16 halte=Amsterdam, VU medisch centrum - Centraal Station(Tram Oostzijde)|16: CS - VU Medisch Centrum]]type=Tram}}* [[Lijn 24 Amsterdam, VU medisch centrum - Centraal Station|24: CS - VU Medisch Centrum]]* [[Lijn 25 Amsterdam, President Kennedylaan - Centraal Station|25: CS - President Kennedylaan]]* [[Lijn 26 Amsterdam, IJburg - Centraal Station|26: CS - IJburg]]{{HistTramLink}}
== Bus ==
[[Afbeelding:Busstation IJSEI.JPG|290px|thumb|right|Het busstation aan de IJ-zijde van Amsterdam Centraal, 25 december 2009.]]Sinds 13 december 2009 bevindt zich aan beide kanten van het Centraal Station een busstation. Op die datum is de eerste fase van het nieuwe busstation achter het Centraal Station geopend, waar nu tot omstreeks middernacht alle [[Arriva]]-lijnen halteren. Aan de voorzijde zijn er nog twee busstations: Prins Hendrikkade en Stationsplein Oost/Kamperbrug=== Busplatform CS IJSEI ======= Streekbus ([[EBS]]) ===='''[[Concessie Waterland]]'''* [[Lijn 110 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Tramplein|110: Amsterdam - Edam - Purmer Noord - Purmerend Tramplein]]* [[Lijn 118 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Tramplein|118: Amsterdam - Edam - Purmer Noord - Purmerend Tramplein]]* [[Lijn 124 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Tramplein|124: Amsterdam - Landsmeer - Purmerend Weidevenne - Purmerend Tramplein]]* [[Lijn 125 Amsterdam Centraal Station - Landsmeer Vogelwikkestraat|125: Amsterdam - Landsmeer]]* [[Lijn 225 Amsterdam Centraal Station - Landsmeer Vogelwikkestraat|225s: Amsterdam - Landsmeer]]* [[Lijn 301 Amsterdam Centraal Station - De Rijp Wollandje|301: Amsterdam - Overwhere - De Rijp (R-NET)]]* [[Lijn 304 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Korenstraat|304: Amsterdam - Purmer Zuid - Purmer Noord - Purmerend Korenstraat (R-NET)]]* [[Lijn 306 Amsterdam Centraal Station - Middenbeemster K. Hogentoornlaan|306: Amsterdam - Purmerend Overwhere - Middenbeemster]]* [[Lijn 307 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Korenstraat|307: Amsterdam - Purmer Noord - Purmerend Korenstraat (R-NET)]]* [[Lijn 308 Amsterdam Centraal Station - Purmerend Tramplein|308: Amsterdam - Purmerend Weidevenne - Purmerend Tramplein (R-NET)]]* [[Lijn 311 Amsterdam Centraal Station - Marken Minneweg|311: Amsterdam - Monnickendam - Marken (R-NET)]]* [[Lijn 312 Amsterdam Centraal Station - Edam Busstation|312: Amsterdam - Edam (R-NET)]]* [[Lijn 314 Amsterdam Centraal Station - Hoorn Station|314: Amsterdam - Edam - Hoorn (R-NET)]]* [[Lijn 315 Amsterdam Centraal Station - Monnickendam Swaensborch|315: Amsterdam - Monnickendam (R-NET)]]* [[Lijn 316 Amsterdam Centraal Station - Edam Busstation|316: Amsterdam - Edam (R-NET)]]* [[Lijn 317 Amsterdam Centraal Station - Hoorn Station|317s: Amsterdam - Edam - Hoorn (R-NET)]]=== Stationsplein Oost/Kamperbrug/Sint Nicolaaskerk ([[GVB]] en [[Connexxion]]) IJzijde ===
<gallery mode="packed-hover" widths="210px" heights== Stadsbus ([[GVB]]) ===="160px">Busstation IJSEI.JPG|Het busstation aan de IJzijde van Amsterdam Centraal, 20 augustus 2014.'''[[Concessie Metro</tram/bus Amsterdam]]'''gallery> * [[Lijn Op 13 december 2009 werd busstation IJzijde geopend. Het busstation bij het Prins Hendrikplantsoen werd gesloten op 22 Amsterdamjuli 2018, Spaarndammerbuurt - Indische Buurt|22: Indische Buurt - CS - Spaarndammerbuurt]]* tegelijk met de ingebruikname van de [[Lijn 32 Amsterdam, Buikslotermeerplein - Centraal Station|32: CS - BuikslotermeerpleinNoord/Zuidlijn]]. Wel bleef er een halte aan de Prins Hendrikkade voor langeafstandsbussen.* [[Lijn 33 Amsterdam, Nieuwendam - Centraal Station{{LijnTabel|33: CS - Nieuwendam Noord]]* [[Lijn 34 plaats=Amsterdam, Banne Buiksloot - Centraal Station|34: CS - Banne Buiksloot]]* [[Lijn 35 halte=Amsterdam, Molenwijk - Centraal StationIJzijde|35: CS - Molenwijk]]* [[Lijn 48 Amsterdam, Station Sloterdijk - Borneo Eiland|48: Station Sloterdijk - CS - Borneo Eiland]]type=Bus}}
===Langeafstandsbussen = Streekbus ([[Connexxion]]) ===='''[[Concessie Zaanstreek]]'''* [[Lijn 391 Amsterdam Centraal Station - Zaandam Zaanse Schans|391: CS - Zaandam Zaanse Schans (R-NET)]]* [[Lijn 392 Amsterdam Centraal Station - Zaandam Station NS|392: CS - Oostzaan - Station Zaandam (R-NET)]]* [[Lijn 394 Amsterdam Centraal Station - Zaandam Station NS|394: CS - Station Zaandam (R-NET)]]Aan de Prins Hendrikkade, aan de voorzijde van het station, stopten in het verleden langeafstandsbussen. Er is historische bedieningsinformatie beschikbaar.
'''[[Concessie Zaanstreek]]''' ''(Connexxion)''== Verbouwing ==* [[Lijn N92 Zaandam Station NS - Amsterdam Leidseplein|N92: Leidseplein - CS - Station Zaandam]]* [[Lijn N94 Centraal wordt verbouwd zodat het hogere reizigersaantallen aankan. Hierbij worden nieuwe passages en langere perrons gebouwd. Ook komt er extra opstelruimte voor de treinen. Bovendien worden er nieuwe verkeerstunnels en veilige kruisingen aangelegd. In 2026 moet Amsterdam Leidseplein - Assendelft Station|N94: Leidseplein - CS - Zaandam - Assendelft]]Centraal het spoorboekloos rijden aankunnen; in 2028 moet het project gereed zijn.