Stap 1: De positie van de vertalingen binnen hun doelculturen
De Duitse vertaling (door Klaus Fritz) werd gepubliceerd door Carlsen Verlag, een uitgeverij met een sterke focus op kinderliteratuur. In de Duitstalige context worden vertalingen vaak aangepast om de leesbaarheid voor jonge lezers te vergroten. Deze DC kent een lange traditie van het ‘naturaliserend’ vertalen van jeugdboeken. Daardoor is het geaccepteerd, soms zelfs verwacht, dat eigennamen worden aangepast aan de taal en conventies van de lezer.:
De Duitse vertaling van Harry Potter, uitgevoerd door Klaus Fritz en uitgegeven door Carlsen Verlag, past binnen een traditie waarin kinderliteratuur vaak wordt aangepast om de leesbaarheid en toegankelijkheid voor jonge lezers te vergroten. In de Duitstalige context is het gebruikelijk om eigennamen te vertalen of aan te passen aan de conventies van de doeltaal, vooral in kinderboeken. Dit leidt tot vertalingen die sterk doelgericht zijn, met als doel de culturele afstand tussen de brontekst en de doelcultuur te verkleinen. Poolse vertaling: De Poolse vertaling (, verzorgd door Andrzej Polkowski) werd gepubliceerd en uitgegeven door Media Rodzina, is over het algemeen brongericht. In Polen is de Poolse vertaaltraditie wordt er historisch gezien meer terughoudendheid tegenover het aanpassen vaak gestreefd naar trouw aan de brontekst, met behoud van de originele namen en culturele elementen in vertalingen. De Poolse vertaalcultuur waardeert Dit weerspiegelt een bredere culturele houding waarin literaire trouw aan en het origineel, mede vanwege nationale ervaringen behoud van culturele afhankelijkheid de oorspronkelijke sfeer en het belang betekenis van taalzuiverheid. Dit leidt tot meer brongerichte vertalingen waarin eigennamen vaak behouden blijven of minimaal de tekst worden aangepastgewaardeerd.
Stap 2: Normen en vertaalstrategieën
Toury maakt onderscheid tussen initiële normen (Duitse vertaling: In de keuze voor brongericht of doelgericht vertalen) Duitse vertaling worden locatienamen vaak aangepast aan de conventies van de doeltaal. Bijvoorbeeld: Diagon Alley wordt vertaald als Winkelgasse, wat verwijst naar een smalle winkelstraat en operationele normen, die zich uiten in concrete keuzes op tekstniveauaansluit bij het Duitse straatnaamgebruik.
De Duitse vertaler volgt in veel gevallen Knockturn Alley wordt Nokturngasse, waarbij "Nokturn" een doelgerichte strategie: locatienamen worden aangepast aan Duitse conventies. Dit is zichtbaar in bijvoorbeeld straatnamen met het achtervoegsel “-gasse” (bv. Winkelgasse voor Diagon Alley)duistere sfeer oproept, wat herkenbaar is voor Duitstalige kinderenpassend bij de aard van de locatie.
De Poolse vertaler werkt brongericht. Hij kiest vaak voor fonetische of semantisch trouwe overzettingThe Burrow wordt Der Fuchsbau, zonder aanpassing aan Poolse naamgevingsconventies. Namen als Diagon Alley worden creatiefwat letterlijk "vossenhol" betekent en een warm, maar subtiel vertaald (Ulica Pokątna), met behoud van semantische diepte maar minder nadruk op speelsheid of klankgezellig beeld oproept.
Voorbeelden (selectie):Deze aanpassingen illustreren een doelgerichte benadering, waarbij de vertaler streeft naar culturele en linguïstische aansluiting bij de Duitse lezers.
Bronnaam Duits Pools AnalysePoolse vertaling: In de Poolse vertaling worden locatienamen vaak behouden of slechts minimaal aangepast: Hogwarts School Diagon Alley wordt Ulica Pokątna, waarbij "pokątny" "clandestien" of Witchcraft and Wizardry Hogwarts Schule für Hexerei und Zauberei Szkoła Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie Beide vertalingen behouden "Hogwartsillegaal"betekent, maar structureren wat de rest geheime aard van de naam volgens grammaticale conventies. De Poolse versie voegt een genitiefvorm toe ("w Hogwarcie")locatie benadrukt.Diagon Alley Winkelgasse Ulica Pokątna In het Duits een vrije vertaling zonder spel met het Engelse “diagonally”; in het Pools een semantische vertaling die iets van het geheime karakter behoudt (“pokątny” = clandestien).Knockturn Alley Nokturngasse wordt Ulica Nocturna Duits creëert opnieuw een “-gasse”, met bewaarde duistere sfeer. Pools behoudt waarbij de Latijnse basisoorsprong behouden blijft, waardoor de magische wat een mysterieuze sfeer behouden blijft maar minder ‘aards’ klinktcreëert. The Burrow Der Fuchsbau wordt Nora Duits kiest voor een specifiek beeld (vossenhol), Pools voor wat "hol" betekent, een neutraler ‘hol’neutrale vertaling die de oorspronkelijke betekenis behoudt.Room of Requirement Raum der Wünsche Komnata Życzeń Beide vertalingen zijn doelgericht Deze keuzes reflecteren een brongerichte strategie, met nadruk op het behoud van betekenis, maar passen grammaticaal de originele namen en stilistisch aanbetekenissen.
Stap 3: Verklaring van de vertaalkeuzes
De verschillen in strategie hangen sterk samen met vertaalstrategieën tussen de Duitse en Poolse versies kunnen worden verklaard door culturele en institutionele factoren. In de Duitse vertaling: De Duitse context vertaling is het belangrijk dat sterk doelgericht, met aanpassingen die de wereld van Harry Potter intuïtief aanvoelt tekst toegankelijker maken voor kinderenjonge lezers. Namen moeten begrijpelijk zijn en de sfeer oproepen van de beschreven locaties. Daarom Dit past binnen een bredere Duitse traditie waarin kinderliteratuur wordt er in de Duitse versie creatief omgesprongen met klank en betekenis, zelfs als dit ten koste gaat van letterlijke trouw aan het origineel. Deze aanpak is normverleggend: de Duitse vertaling wijkt af van de BT-normen ten behoeve van leesbaarheid en toegankelijkheidaangepast om culturele barrières te overbruggen.
In Polen is er meer aandacht voor culturele behoud. De vertaler probeert zoveel mogelijk elementen van de originele wereld intact te laten. Waar vertalingen noodzakelijk zijn, worden ze functioneel maar minimaal uitgevoerd. Dit is een voorbeeld van normbehoudend gedragPoolse vertaling: de vertaling wil de originele structuur en sfeer van de tekst eer aan doen, ook als dat betekent dat de lezer enige inspanning moet leveren.
Bovendien speelt de institutionele context mee: de De Poolse uitgever gaf aan dat het vertaling is brongericht, met behoud van Engelse naamgeving de originele namen en sfeer belangrijk werd geacht vanwege het internationale karakter van het boekculturele elementen. De Duitse uitgever, daarentegen, had meer ruimte voor Dit weerspiegelt een culturele aanpassing, mede vanwege houding waarin literaire trouw en het sterke marktaandeel in kinderboeken behoud van de oorspronkelijke sfeer en betekenis van de traditie van creatieve vertalingtekst worden gewaardeerd.
Conclusie
De vertaling van locatienamen in de Harry Potter laat zien hoe vertaalstrategieën beïnvloed worden door culturele normen, institutionele verwachtingen -boeken toont het spanningsveld tussen brongericht en publieksspecifieke factorendoelgericht vertalen. Door Toury’s model toe te passen zien we duidelijk hoe de De Duitse vertaling doelgericht, normverleggend illustreert hoe creatieve adaptatie het begrip en toegankelijk isde betrokkenheid van de doelgroep kan verhogen, terwijl de Poolse vertaling brongetrouw, normbehoudend en cultureel bewust is. De analyse onderstreept het belang van context bij trouw aan het origineel onderstreept. Toury’s model helpt zichtbaar maken hoe vertaalnormen functioneel zijn ingebed in bredere culturele contexten. De verschillen tussen Duits en Pools bevestigen dat de evaluatie receptie en aanpassing van vertaalkeuzes en toont hoe eigennamen functioneren als culturele dragers binnen een literaire vertalingfictieve werelden in belangrijke mate cultureel bepaald zijn.
