153.414
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
{{SpoorlijnInfo|naam=Betuwelijn|lengte=92,8|jaar_geopend=1882 - 1885|huidige_status=In gebruik|jaar_elektrificatie=1978, 1992, [[Elst|Est]] - [[Tiel|Tl]]: niet|aantal_sporen=2, [[Kesteren|Ktr]] - [[Wadenoijen|Wnn]] en [[Geldermalsen|Gdm]] - [[Dordrecht Stadspolders|Ddrs]]: 1|vervoerders=[[Arriva Nederland|Arriva]] (Elst - Tiel)<br>[[NS]] (Tiel - Geldermalsen)<br>[[Qbuzz]] (Geldermalsen - Dordrecht)}}De '''Betuwelijn''' is de spoorlijn van [[Elst]] via [[Tiel]], [[Geldermalsen]] en [[Gorinchem]] naar [[Dordrecht]]. De naam ''Betuwelijn'' wordt abusievelijk gebruikt voor de [[Betuweroute]], de in 2007 geopende goederenspoorlijn die op veel plekken parallel aan de Betuwelijn ligt. Tussen Geldermalsen en Dordrecht staat de lijn ook wel bekend als [[MerwedeLingelijn]]. == Geschiedenis van de spoorlijn ===== Eerste spoorlijnen in de Betuwe ===In 1860 werd aangelegd door besloten tot de [[Staatsaanleg van spoorwegen|staatsaanleg]] van een [[Staatslijn H|spoorlijn]] tussen [[Utrecht Centraal|Utrecht]], [[Culemborg]], [[Geldermalsen]], [['s-Hertogenbosch]] en [[Boxtel]]. Deze lijn werd tussen 1868 en 1870 geopend. Niet veel later waren er ook plannen voor een spoorlijn tussen Utrecht, [[Gorinchem]] en [[Breda]], maar deze spoorlijn ligt er tot op de dag vandaag nog niet, hoewel er nog wel regelmatig voorstellen voor gedaan worden, zoals in 2008<ref>[http://www.bamrail.nl/sites/default/files/domain-86/documents/4.d.1_visienota_spoorverbinding_breda_utrecht-86-1349965624691080610.pdf Breda - Utrecht: de vergeten corridor]</ref>. In 1875 gaf de regering wel goedkeuring tot verdere staatsaanleg van een aantal spoorlijnen, waaronder de Staat Betuwelijn tussen [[Elst]] en opengesteld [[Dordrecht]]. Het traject tussen Elst en [[Geldermalsen]] opende op 1 november 1882 , het traject tussen Geldermalsen en Gorinchem op 1 december 1883 en het traject tussen Gorinchem en Dordrecht op 16 juli 1885.Gelijktijdig werd de [[Spoorlijn Kesteren - Amersfoort|spoorlijn]] tussen [[Kesteren]], [[Rhenen]] en [[Amersfoort Centraal|Amersfoort]], aansluitend op de Betuwelijn, aangelegd en op 18 februari 1886 geopend. === Periode tot aan de Tweede Wereldoorlog ===De Betuwelijn spoorlijn is grotendeels enkelspoorvoor een deel enkelsporig aangelegd, maar oorspronkelijk waren er stukken dubbelspoor tussen de aansluiting op de [[spoorlijn Arnhem - Nijmegen]] en Kesteren, tussen Geldermalsen en [[Leerdam]]<ref>Spoor & trein, editie 9, artikel "Sporen door de Betuwe in verleden, behalve gedeeltes heden en toekomst" (1998), G. Nieuwenhuis, Alkmaar De Alk</ref> (vanaf 1914 tussen Elst [[Wadenoijen]] en Leerdam<ref> http://www.archiefedwardbary.nl/paginas/nederland/ns/uitgelicht.htm De Betuwelijn in perspectief</ref>) en Gorinchem en [[Sliedrecht]]. De exploitatie van de Betuwelijn was oorspronkelijk in handen van de [[SS]], maar vanaf 1889 reden er doorgaande treinen van de [[HIJSM]] tussen [[Amsterdam Centraal|Amsterdam]], Amersfoort, Kesterenen [[Nijmegen]] . In 1890 ging de exploitatie van de gehele lijn over naar de HIJSM. Over de Betuwelijn kwamen sneltreinen tussen Rotterdam en Nijmegen te rijden, waarbij te Kesteren overgestapt kon worden op de treinen van/naar Amersfoort. Ook reden er internationale treinen tussen Amsterdam, Amersfoort, Nijmegen en Duitsland en tussen Hoek van Holland, Nijmegen en Duitsland. Naast diverse sneltreinen reden er in de winterdienst van 1924 ook een aantal doorgaande stopdiensten over de gehele Betuwelijn. Treindelen uit [[Tiel PassewaaijArnhem Centraal|Arnhem]] en GeldermalsenNijmegen werden bij station [[Vork]] samengevoegd; voor de meeste snellere treinen moesten reizigers uit Arnhem omreizen via [[Ressen-Bemmel]] of zelfs via Nijmegen. Tussen Tiel en Dordrecht is Naast de stoptreinen over de hele lijn reden er ook nog enkele ritten over een deel van de lijn geëlektrificeerd.
==Lijnvoering= Oostelijke Betuwelijn onder druk; elektrificatie Geldermalsen - Dordrecht ===*Tussen Elst Aan het eind van de jaren 1980 en het begin van de jaren 1990 vonden nog twee belangrijke wijzigingen plaats. Ten eerste gingen vrijwel alle treinen vanuit Tiel rijdt naar het oosten naar Arnhem rijden. Nijmegen werd vanaf de [[Arrivadienstregeling 1987/1988]] (stoptrein {{S|31100}}: alleen door een enkele toegevoegde spitstrein aangedaan en vanaf de [[Arnhemdienstregeling 1990/1991]]-Elst-Tiel)*Tussen helemaal niet meer door reguliere reizigerstreinen. Reizigers tussen Tiel en Geldermalsen rijdt Nijmegen moeten sindsdien overstappen te Elst. In Arnhem werd de treindienst verlengd tot station [[NS Reizigers]] (sprinter {{SArnhem Velperpoort|6000}}: Tiel-Geldermalsen-[[Utrecht CentraalVelperpoort]])*Tussen Geldermalsen en Dordrecht rijdt [[Arriva]] (stoptrein {{S|36700}}: Geldermalsen. De verbindingsboog van de Betuwelijn richting Nijmegen werd opgebroken. Had deze er nog gelegen, dan had deze een kruising moeten krijgen met de aftakking van de Betuweroute op de spoorlijn Arnhem -Dordrecht)Nijmegen richting Arnhem.
De tweede belangrijke wijziging die plaatsvond was het elektrificeren van de Betuwelijn tussen Geldermalsen en Dordrecht. Met ingang van de [[dienstregeling 1992/1993]] op 31 mei 1992 voerden elektrische treinstellen de dienst uit op dit traject. Waar er dus nog geïnvesteerd werd in de westelijke Betuwelijn, waren de reizigersaantallen op de oostelijke Betuwelijn zeer matig. Zodanig zelfs dat er diverse malen discussie was of de lijn niet gesloten kon worden. De lage reizigersaantallen kwamen uiteindelijk tot uiting in de dienstregeling. Met ingang van de [[dienstregeling 1994/1995]] werd de treindienst van maandag- tot en met vrijdagavond vervangen door een busdienst. Overigens stopte deze busdienst niet bij de meeste stations tussen Elst en Tiel; reizigers moesten meestal bij een parkeerplaats langs de A15 overstappen op een NS-taxi. Met ingang van de [[dienstregeling 2000/2001]] kortte NS de treindienst Tiel - Arnhem Velperpoort buiten de spits in tot station Arnhem; [[dienstregeling 2001/2002|één jaar later]] gebeurde hetzelfde in de spitsen. ===Historische dienstregelingAanbestedingen ===* Per 1 april 2005 stopte NS met het spoorvervoer op het oostelijke gedeelte van de Betuwelijn. De overheid deed een aanbesteding en uiteindelijk gunde men het spoorvervoer op het traject aan [[Syntus]].<ref>[http://www.railvervoersite.nl/news/news_articles.php?ID_nieuwsberichten=2135 Syntus nieuwe vervoerder spoorlijn Tiel - Arnhem</ref> Hierdoor werd de spoorlijn gered van een mogelijke ondergang. Niet alleen dat, Syntus ging meer treinen inzetten: de bussen en taxi's 's avonds werden vervangen door treinen en in de spits gingen enkele toegevoegde ritten rijden, zodat dan een halfuurdienst ontstond. Syntus zette treinstellen van de types [[DM 'Informatie 90]] en [[Lint]] in op de treindienst. De concessie eindigde met het ingang van [[dienstregeling 2010]], maar werd onderhands verlengd tot het begin van [[dienstregeling 2013]]. [[Afbeelding:Elst 01 (640x472).jpg|thumb|282px|right|De Betuwelijn takt aan op de spoorlijn [[Arnhem Centraal|Arnhem]] - [[Nijmegen]], vlak ten zuiden van station [[Elst]]. De wissel voor het derde spoor, dat inmiddels tot aan station Elst loopt, is hier net aangelegd. 7 augustus 2014]]In de nieuwe uitgeschreven concessie, die voor het treinvervoer met ingang van dienstregeling 2013 inging, zat ook het busvervoer in de Achterhoek en het Rivierenland en de treindiensten tussen Arnhem en [[Winterswijk]], [[Zutphen]] en Winterswijk en tussen [[Apeldoorn]] en Zutphen. Arriva won de concessie en ging de treindiensten uitvoeren met treinstellen van het type [[GTW]]. De opzet van de dienstregeling bleef aanvankelijk hetzelfde, hoewel in de spits nog een enkele extra rit ging rijden. Een tijd lang lag het voorstel op tafel om de treindienst op de oostelijke Betuwelijn in te korten tot het traject tussen Tiel en Elst. Op deze manier kon meer ruimte gegeven worden aan de drukkere treindiensten op het volle traject tussen Arnhem en Nijmegen. In Elst werd vanaf de aansluiting van de spoorlijn Arnhem - Nijmegen tot aan station Elst een derde spoor aangelegd zodat de trein uit Tiel te Elst kan keren. Dit keerspoor was eind 2014 gereed. Uiteindelijk besloot de provincie Gelderland echter de treinen uit Tiel toch naar Arnhem door te laten rijden; doordeweeks ging tussen de spitsen eenmaal per uur een toegevoegde rit tussen Tiel en Elst rijden. Hiermee werd, met ingang van [[dienstregeling 2017]] op de gehele oostelijke Betuwelijn een halfuurdienst gereden. Ook de treindienst tussen Geldermalsen en Dordrecht werd aanbesteed. Met ingang van [[dienstregeling 2007]] ging Arriva de treindienst uitvoeren, ook hier met treinstellen van het type [[GTW]]. Bij aanvang van de dienstregeling ging Arriva een halfuurdienst rijden over het gehele traject. Per [[dienstregeling 2011]] werd tussen Gorinchem en Dordrecht zelfs een kwartierdienst gereden. Hiervoor moest bij diverse stations een stuk dubbelspoor aangelegd worden; bovendien opende ook een aantal nieuwe stations. Met ingang van [[dienstregeling 2019]] nam Qbuzz de bediening treindiensten op het traject Dordrecht - Geldermalsen over van Arriva. Het traject tussen Geldermalsen en Tiel behoort tot het hoofdrailnet en daarmee bedient [[NS Reizigers]] dit traject. De treinen rijden vanuit Tiel tweemaal per uur naar [[Utrecht Centraal]], vanaf de zomer van 2020 wordt structureel doorgereden als [[Sprinter]] naar [[Den Haag Centraal]]. == Traject =={{ RouteTop |{{ TreinRouteRij | {{Rimg|0sr}} | Elst }}{{ RouteRij | {{Rimg|AtnR|png}} | ''[[Spoorlijn Arnhem - Nijmegen|lijn]] naar [[Nijmegen]]'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|vAtvR|png}} | ''[[Spoorlijn Arnhem - Nijmegen|lijn]] van [[Nijmegen]]'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Vork]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Valburg (Station)|Valburg]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A50'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Zetten-Andelst }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Hemmen-Dodewaard }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Opheusden }}{{ RouteRij | {{Rimg|vAtnL|png}} | ''[[Spoorlijn Kesteren - Amersfoort|lijn]] naar [[Amersfoort Centraal|Amersfoort]]'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Kesteren }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Schaapsteeg]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWo|png}} | ''snelweg A15'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Echteld]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Amsterdam-Rijnkanaal'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Tiel }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Tiel Passewaaij }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Bommelschestraatweg]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Wadenoijen]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Breedestraat]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A15'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Utrechtsche Straatweg]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|AtvR|png}} | ''[[Staatslijn H|lijn]] van [[Boxtel]]'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Geldermalsen }}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Linge'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|AtnL|png}} | ''[[Staatslijn H|lijn]] naar [[Utrecht Centraal]]'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Beesd }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A2'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Rhenoy]] }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Leerdam }}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Merwedekanaal'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Arkel }}{{ RouteRij | {{Rimg|rnr}} | [[Gorinchem Noord]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A15'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Gorinchem }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A27'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg A15'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Schelluinen]] }}{{ RouteRij | {{PAGENAMERimg|rsrg}}| [[Giessen-Nieuwkerk]] in het verleden is te vinden onder }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Boven-Hardinxveld }}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Giessen'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Hardinxveld-Giessendam }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[Gasfabriek]] }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Hardinxveld Blauwe Zoom }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Sliedrecht }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWo|png}} | ''snelweg A15'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Sliedrecht Baanhoek }}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Beneden-Merwede'' }}{{ RouteRij | {{Rimg|AtvL|png}} | ''lijn van Dordrecht Industrieterrein De Staart''}}{{ RouteRij | {{Rimg|brug|png}} | ''Wantij'' }}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | Dordrecht Stadspolders }}{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [['t Visschertje]] }}{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''autoweg N3'' }}{{ RouteRij | {{PAGENAMERimg|AtvR|png}}/Bediening| ''[[Staatslijn I|lijn]] van [[Breda]].''}}{{ TreinRouteRij | {{Rimg|rs0}} | Dordrecht }}}}
== Dienstregeling ==
{{HuidigeSpoorlijnBediening|spoorlijn=Betuwelijn}}
{{HistBedienLink}}
{{bron|bronvermelding=
<references/>
}}
[[Categorie:Spoorlijn]]
[[Categorie:Betuwelijn]]