Wijzigingen

== Geschiedenis ==Berlijn begon aan het eind van de 19e eeuw dicht te slibben. De trams en bussen konden de vervoersvraag niet meer aan, waardoor er een nieuwe vervoersvorm moest worden bedacht. In eerste instantie werd er gedacht aan een zweeftrein zoals die ook in [[Wuppertaler Schwebebahn|Wuppertal]] in aanbouw was toendertijd, maar daar werd uiteindelijk vanaf gezien aangezien dat in de binnenstad moeilijk inpasbaar zou zijn. Zodoende werd er gekozen voor een echte metro. Het te openen traject, ''Warschauerstraße''-''Knie''/''Potsdamerplatz'', werd voor het grootste gedeelte als ''Hochbahn'' uitgevoerd, op viaducten dus. Op de plek van het huidige station ''Gleisdreieck'' werd een spoordriehoek gebouwd, waardoor er rechtstreekse treinen Warschauerstraße-Knie konden rijden, én treinen die via Potsdamerplatz reden, waar gekeerd werd. De stations Potsdamerplatz, Wittenbergplatz, Zoologischer Garten en Knie liggen ondergronds. Het traject door de wijk Kreuzberg was in principe een proeftraject om te kijken of de metro zou aanslaan, bij succes zou de metro de binnenstad ingaan. In 1908 vond er een groot ongeluk plaats op de spoordriehoek, waarbij veel doden vielen. Twee metrotreinen reden elkaar hierbij in de flank. De spoordriehoek werd nu omgebouwd tot een ongelijkvloers kruispunt en er werd een station gebouwd, dat nog altijd Gleisdreieck heet, hoewel de driehoek dus allang niet meer bestaat. Wel is deze driehoek nog in het landschap zichtbaar. Er werd nu een verbindingsbaan geopend van Gleisdreieck naar het Nollendorfplatz-Wittenbergplatz via de Kürfurstenstraße, welke grotendeels ondergronds loopt. Om ongelukken zoals die in 1908 gebeurde te voorkomen wordt er nog steeds bij bijna alle metronetwerken in de wereld zoveel mogelijk het principe gehanteerd van ná het station invoegen of splitsen, dit is bijvoorbeeld bij het Amsterdamse station [[Overamstel]] erg goed zichtbaar. Op dit ongeluk na bleek de metro een groot succes te zijn. De metro werd in de jaren 1910 doorgetrokken naar de binnenstad. In 1912 werd het ondergrondse traject Potsdamerplatz-Spittelmarkt geopend. Ook de omliggende plaatsen Charlottenburg, Wilmersdorf en Dahlem hadden interesse gekregen, het traject werd vanaf Knie ook al snel doorgetrokken verder Charlottenburg in, en er werd een zijtak Wittenbergplatz-Uhlandstraße gebouwd. Dahlem werd bediend door een eigen lijn die ook bij Wittenbergplatz aftakte, de huidige lijn [[Metrolijn U3 Nollendorfplatz - Krumme Lanke|U3]]. Wilmersdorf kreeg vanaf 1910 een eigen lijn die de huidige [[Metrolijn U4 Nollendorfplatz - Innsbrückerplatz|U4]] is. ==De metro tijdens de splitsing van de stad==Op 13 augustus 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd, die het westelijke deel van Berlijn, bestuurd door de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk splitste van het oostelijke deel van Berlijn, dat door de USSR bestuurd werd. Dit had ook gevolgen voor het metronetwerk. <br>Lijn U2 liep van Oost-Berlijn naar West-Berlijn. Deze lijn werd in tweëen gesplitst, een westelijk deel ''Ruhleben-Nollendorfplatz'' en een oostelijk deel ''Mohrenstraße-Vinetastraße'', lijn A genoemd. Bij de lijnen U6 en U8 was het een ander verhaal: deze liepen van West-Berlijn via Oost-Berlijn weer naar West-Berlijn. Om deze reden werden de stations van deze lijn die in Oost-Berlijn lagen hermetisch afgesloten. De stationstoegangen werden onherkenbaar gemaakt, zodat de Oost-Berlijnse bevolking de stations kon gaan vergeten, zij mochten immers zo weinig mogelijk te weten komen van een bestaande '"kapitalistische wereld'". Op de stations zelf stonden soldaten, en de metrotreinen reden erdoorheen zonder te stoppen. Uit protest reden de bestuurders er niet op volle snelheid doorheen maar slechts met ongeveer 25 km/h, zodat de (West-Berlijnse) inzittenden duidelijk konden zien dat de stations bestonden. Op station [[Berlin Friedrichstraße|Friedrichstraße]] werd wel gestopt, zodat de reizigers konden overstappen op de [[S-Bahn van Berlijn|S-Bahn]]. Er waren echter zoveel muren en gangen bijgebouwd op dit station dat de reizigers uit beide stadshelften elkaar niet tegenkwamen.

Het is opvallend te noemen hoe de beide stadsdelen hun metronetwerken op de plattegronden zetten. In West-Berlijn werd het gehele net op de kaart gezet, echter de onbereikbaar geworden stations waren afgekruist. In Oost-Berlijn echter werd het West-Berlijnse net in zijn geheel niet weergegeven.<br>In West-Berlijn werd ondertussen het netwerk grootschalig uitgebreid. De lijnen [[Metrolijn U7 Rathaus Spandau - Rudow|U7]] en [[Metrolijn U9 Osloerstraße - Rathaus Steglitz|U9]] werden geopend en waren lijnen die het Oost-Berlijnse stadsgebied omzeilden. ===Na de 'Wende'===

==Groß- en Kleinprofil==<br>De eerste vier lijnen van de Berlijnse metro zijn door particuliere maatschappijen aangelegd. Lijn U4 is bijvoorbeeld door de toen nog zelfstandige gemeente Wilmersdorf bekostigd. Over deze vier 'oerlijnen', U1 t/m U4, reden voertuigen van 2.35 meter breed.<br>Rond 1925 werd de metroaanleg meer en meer door de 'Stadsregio' gecoördineerd. Voor de verder aan te leggen lijnen werd voor bredere voertuigen gekozen met een breedte van 2.65 meter. Hierdoor ontstonden in feite twee losse netwerken, het ''Kleinprofil'' van de lijnen 1 t/m 4 en het ''Großprofil'' van de lijnen 5 t/m 9. Omdat lijn 55 in de toekomst op lijn 5 zal worden aangesloten is ook deze lijn in Großprofil uitgevoerd.<br>De metrotreinen kunnen niet op elkaars netwerk rijden, al is het logischerwijze alleen maar omdat Großprofiltreinen te breed zijn om langs perrons van het kleinprofiel te kunnen. Stroomafname gebeurt bij beide profielen via de derde rail, echter, bij het kleinprofiel wordt de stroom aan de bovenkant van de rail afgenomen en bij het grootprofiel aan de onderkant.<br>Beide netwerken hebben hun eigen hoofdwerkplaatsen voor onderhoud, schoonmaak en reparatie. Het kleinprofieldepot bevindt zich bij station ''Olympiastadion'' aan lijn U2, waar ook een metromuseum is gevestigd. De werkplaats bij station ''Warschauerstraße'' is sinds enkele jaren niet meer in gebruik is maar wordt nog wel gebruikt als nachtelijke stalling. Ook het eindpunt van lijn 3, ''Krumme Lanke'', heeft nog enkele opstelsporen die nog stammen uit de tijd dat elke lijn zijn eigen maatschappij en dus ook onderhoudsplaats had. Deze werkplaats is echter helemaal niet meer in gebruik. Voor lijn 4 is er een bescheiden ondergronds depot geweest achter station ''Innsbrückerplatz'', die echter sinds lang niet meer in gebruik is. In 1974 werd er vlak achter het station een tunnel voor wegverkeer gebouwd en de oude verbindingstunnel naar de werkplaats is nu een voetgangerstunnel met een supermarkt. De oude werkplaats zelf is geheel afgebroken.<br>Het grootprofielnet heeft zijn hoofdwerkplaats zitten bij station ''Seestraße'' aan lijn 6. Ook is er werkplaats bij ''Britz-Süd'' aan lijn 7 en een bescheiden depot bij station ''Friedrichsfelde'' aan lijn 5. Omdat de lijnen bij deze bovengronds liggende werkplaatsen ondergronds liggen, zijn er verbindingssporen aangelegd naar boven.

<br>Ondanks dat treinen op de beide profielnetten niet uitwisselbaar zijn, zijn er toch verbindingstunnels. Één tunnel bevindt zich tussen ''Deutsche Oper'' van lijn 2 en ''Richard Wagnerplatz'' van lijn 7. Lijn 7 was vroeger een pendelmetrolijn tussen deze twee stations, maar tegenwoordig is het een losse lijn die lijn 2 kruist op station ''Bismarckstraße''. Hierbij is station Richard Wagnerplatz omgebouwd naar een grootprofielstation. Station Deutsche Oper is wel nog altijd viersporig. Door deze viersporigheid was er vroeger genoeg ruimte om metro's van beide lijnen te ontvangen. Verder bevindt er zich nog een tunnel tussen ''Klosterstraße'' aan lijn 2 en ''Jannowitzbrücke'' van lijn 8. Beide verbindingstunnels kunnen alleen door speciale voertuigen bereden worden en dit gebeurt slechts een enkele keer per week.<br>

==Beknopte lijnbeschrijvingenLijnennet ==<br>Het net bestaat uit 10 lijnen. De lijnen U1 t/m U4 zijn zogeheten ''Kleinprofillinien'', dit wil zeggen dat zij geschikt zijn voor voertuigen van 2,35 meter breed. De overige lijnen zijn ''Großprofillinien'', waarover voertuigen van 2,65 meter breed rijden.{|class="wikitable ovnl"! Lijn ! Route! Profiel|-<br>| [[Afbeelding:U1bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U1 Warschauerstraße Berlin, Warschauer Straße - Uhlandstraße|U1]] gaat van ''Warschauerstraße'' naar ''| Warschauer Straße - Görlitzer Bahnhof - Hallesches Tor - Gleisdreieck - Nollendorfplatz - Kürfurstendamm - Uhlandstraße''. Het grootste deel van het traject voert over de in 1902 geopende Hochbahn, het viaduct tussen Warschauerstraße en Gleisdreieck.<br>| Kleinprofil|-| [[Afbeelding:U2bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U2 Berlin, Pankow - Ruhleben|U2]] rijdt van S| Pankow - Schönhauserallee -bahnstation ''Pankow'' naar ''Ruhleben''. Met ruim 20 kilometer is dit de langste kleinprofillijn. De lijn komt langs veel belangrijke punten in de binnenstad, zoals het Alexanderplatz, de Potsdamerplatz en de - Stadtmitte - Potsdamer Platz - Gleisdreieck - Nollendorfplatz - Zoologischer Garten.- Bismarckstraße - Olympiastadion - Ruhleben| Kleinprofil|-<br>| [[Afbeelding:U3bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U3 Berlin, Nollendorfplatz - Krumme Lanke|U3]] begint bij het | Nollendorfplatz, het station waar alle kleinprofillijnen komen, en voert naar het stadsdeel - Hohenzollernplatz - Heidelbergerplatz - Dahlem in het zuidwesten van de stad. Een verlenging naar het SDorf - Krumme Lanke| Kleinprofil|-bahnstation ''Mexikoplatz'' is gepland.<br>| [[Afbeelding:U4bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U4 Berlin, Nollendorfplatz - Innsbrückerplatz|U4Innsbrücker Platz]] is de kortste kleinprofillijn, van ''| Nollendorfplatz'' naar ''Innsbrückerplatz'', die slechts 5 stations telt. Meestal wordt er ook met slechts één metrovoertuig gereden.- Rathaus Schöneberg - Innsbrücker Platz| Kleinprofil |-<br>| [[Afbeelding:U5bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U5 Berlin, Alexanderplatz - Hönow|U5]] begint bij één van de grootste vervoersknooppunten in de stad, het | Alexanderplatz. Bij station ''- Frankfurter Tor - Frankfurter Allee - Lichtenberg - Biesdorf Süd - Wuhletal'' bestaat een crossplatform-overstap op SHellersdorf - Hönow| Großprofil|-bahnlijn 5.<br>| [[Afbeelding:U6bln.png|50px60px|left]] De [[Metrolijn link=Lijn U6 Berlin, Alt-Tegel - Alt-Mariendorf|U6]] is een noord| Alt-Tegel - Scharnweberstraße - Wedding - Friedrichstraße - Stadmitte - Hallesches Tor -zuidverbinding. Ten tijde van de opdeling van de stad voerde een deel van de lijn door OostTempelhof - Alt Mariendorf| Großprofil|-Berlijn, waardoor een aantal stations gesloten werden en de voertuigen er zonder stoppen doorheen reden.<br>| [[Afbeelding:U7bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U7 Berlin, Rathaus Spandau - Rudow|U7]] is de langste lijn met 31 kilometer. Ook ligt deze lijn geheel ondergronds. De lijn is aangelegd als semi| Rathaus Spandau - Haselhorst - Siemensdamm - Jungfernheide - Wilmersdorferstraße - Yorckstraße - Südstern - Neukölln - Britz Süd -ringlijn om om het centrum van OostRudow| Großprofil|-Berlijn te kunnen rijden.<br>| [[Afbeelding:U8bln.png|50px60px|left]] Ook lijn [[Metrolijn link=Lijn U8 Berlin, Wittenau - Hermannstraße|U8]] is een noord| Wittenau - Paracelsus Bad - Osloer Straße - Gesundbrunnen - Alexanderplatz -zuidverbinding die deels onder OostJannowitzbrücke - Moritzplatz - Hermannplatz -Berlijn doorgaat. Beide eindpunten (''Wittenau'' en ''Hermannstraße'') liggen bij een S| Großprofil |-bahnstation.<br>| [[Afbeelding:U9bln.png|50px60px|left]] Net als lijn U7 is ook lijn [[Metrolijn link=Lijn U9 Berlin, Osloerstraße - Rathaus Steglitz|U9]] een lijn die Oost| Osloerstraße -Berlijn omzeilt. Ook komt deze lijn bij het vroegere centrale station van WestWesthafen -Berlijn, Zoologischer Garten.- Kürfurstendamm - Bundesplatz - Rathaus Steglitz| Großprofil|-<br>| [[Afbeelding:U55bln.png|50px60px|left]] link=Lijn [[Metrolijn U55 Berlin, Hauptbahnhof - Brandenburger Tor|U55]] is de kortste en nieuwste lijn van de Berlijnse metro, van het [[Berlin Hbf|Centraal Station]] naar de Hauptbahnhof - Bundestag - Brandenburger Tor. Er is één tussenstation, ''Bundestag'', en de lijn is dermate kort dat één metrotrein voldoende is om de lijn mee te exploiteren. De verlenging naar Alexanderplatz wordt nu gebouwd, zodat deze lijn met de U5 wordt verbonden en als één lijn kan rijden.| Großprofil|}

==Materieel==

{|class="wikitable ovnl"!width=10%| Type! style=A3L==="text-align:left;" | Opmerkingen over serie! Foto<gallery>|-Afbeelding:U1 Oberbaumbrücke.JPG|A3L op de Oberbaumbrücke aan lijn U1, 14 augustus 2010.</gallery>| A3L-metro's bestaan in enkele verschillende uitvoeringen, afhankelijk van het bouwjaar. De jongste deelserie is de A3L92 uit 1992. Het zijn kleinprofielmetro's die op alle kleinprofiellijnen (U1 t/m U4) te vinden zijn.<br>===F===<gallery>| [[Afbeelding:F Rathaus SteglitzU1 Oberbaumbrücke.JPG|F-metro 150px|A3L op U9-eindstation Rathaus Steglitzde Oberbaumbrücke aan lijn U1, 29 14 augustus 2013.2010]]|-</gallery>| F| Ook F-metro's zijn in verschillende deelseries uitgevoerd met slechts minieme verschillen onderling. Dit metrotype is de enige waarin voornamelijk vis-a-vis-zitplaatsen zijn ten opzichte van de langsbanken in de andere types. Het zijn grootprofieltreinen en zijn in principe op alle grootprofiellijnen aan te treffen.===G===<gallery>| [[Afbeelding:G NollendorfplatzF Rathaus Steglitz.JPG|G150px|F-metro richting Pankowop U9-eindstation Rathaus Steglitz, binnenrijdend op Nollendorfplatz. 13 29 augustus 2010.2013]]|-</gallery>| G| Het metrotype G, ook wel ''Gisela'' genoemd, is in de jaren 1980 besteld door de Oost-Berlijnse vervoerder BVB. Zij deden dienst op de toenmalige lijn A, van Mohrenstraße naar Vinetastraße. Tegenwoordig is dit een deel van lijn U2, waar ze nu nog steeds te vinden zijn. Op andere lijnen rijden ze in principe niet.===H===| [[H (metrotype)|''Klik hier voor de hoofdpagina over dit metrotype.'']]<gallery>Afbeelding:SpittelmarktG Nollendorfplatz.JPG|Twee Hk150px|G-metro's richting Pankow, binnenrijdend op station Spittelmarkt, 14 Nollendorfplatz. 13 augustus 2010.]]|-Afbeelding:| [[H Alexanderplatz.JPG(metrotype)|H-metro op station Alexanderplatz, 27 augustus 2013.</gallery>]]| Eind jaren 1990 was het wagenpark toe aan vernieuwing, waarna het metrotype H werd besteld. In tegenstelling tot de andere types is er van de H zowel een grootprofiel- (H) als een kleinprofieluitvoering (Hk) gebouwd. De Hk bestaat uit vier wagons, maximale lengte is 8. De H heeft 6 wagons. Beide types zijn geheel doorloopbaar, en ze zijn voorzien van informatieschermpjes. De H is op de lijnen U5 t/m U9 te vinden, de Hk rijdt alleen op lijn U2.| [[Afbeelding:Spittelmarkt.JPG|150px|Twee Hk-metro's op station Spittelmarkt, 14 augustus 2010]][[Afbeelding:H Alexanderplatz.JPG|150px|H-metro op station Alexanderplatz, 27 augustus 2013]]|}

[[Categorie:Buitenlandse metrolijnen ]]