Spoorlijn Zutphen - Gelsenkirchen

Bestand:LINT Zp-Ww.JPG

Een LINT-treinstel van Syntus onderweg naar Zutphen bij Winterswijk, 19 juni 2012.

Bestand:Borkense Baan Nonneven.JPG

Restanten van de spoorlijn in de Winterswijkse buurtschap Kotten, enkele honderden meters van de grens, kijkend richting Duitsland, 28 juni 2012.

Bestand:Talent Borken.JPG

Vanaf Borken is de spoorlijn weer in gebruik. Een Talent-treinstel van de NWB passeert hier de spoorwegovergang Dülmener Weg, 18 juni 2012.

De spoorlijn Zutphen-Winterswijk is een verlengstuk van de Oosterspoorweg. In de negentiende eeuw was het de bedoeling dat er een spoorlijn kwam die Amsterdam via Amersfoort, Apeldoorn, Zutphen en Winterswijk verbond met het Ruhrgebiet. Hier waren veel kolenmijnen. Echter, de HSM (Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij) heeft de Oosterspoorweg slechts tot Zutphen aangelegd. Ze was bang geen toestemming te krijgen voor aanleg van de spoorlijn op Duits grondgebied, en een spoorlijn tot Winterswijk zou te onrendabel zijn.

De Winterswijkse textielfabrikant Jan Willink maakte zich sterk voor een spoorverbinding met de rest van het land. Hij zag in dat de route zeer nuttig kon zijn voor het goederenvervoer. Niet alleen voor een snelle verbinding van Amsterdam met de kolenmijnen in het Ruhrgebiet, ook de textielfabrieken in de Achterhoek zouden baat hebben bij een spoorlijn. Uiteindelijk kon in 1878 de spoorlijn Zutphen-Winterswijk worden geopend. In 1880 werd ook het verlengstuk geopend, de spoorlijn Winterswijk-Borken-Gelsenkirchen=Bismarck (tegenwoordig Gelsenkirchen Zoo). De lijn werd aangelegd door de NWS, de Nederlandsch-Westphaalse-Spoowegmaatschappij, maar de dienst werd gereden door de HSM.

Dat Jan Willink een goede zet had gedaan, zou in de daarop volgende jaren wel blijken. Ook in 1880 werd de spoorlijn Winterswijk-Bocholt geopend. In die jaren werd, onder leiding van Willink, een heel net van lokaalspoorwegen aangelegd in de Achterhoek. De lijnen Winterswijk-Zevenaar en Winterswijk-Neede-Hengelo/Enschede hadden in Winterswijk een eigen station, Winterswijk GOLS. Het gebouw hiervan werd in 1908 geopend en staat er nu nog steeds.

In 1920, de bloeiperiode van station Winterswijk, waren er aansluitingen naar vijf richtingen, drie locomotiefloodsen, twee kolenparken, diverse gebouwen voor technische diensten, en hadden de stations NWS en GOLS samen maar liefst 32 sporen. In Winterswijk kwamen meer goederen de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar. Het traject Vorden-Ruurlo is zelfs een tijd dubbelsporig geweest om alle treinen te kunnen verwerken. Helaas viel dit in de jaren '60 terug toen kolen bijna niet meer werden gebruikt en iedereen op aardgas overstapte.

Inmiddels is station Winterswijk teruggevallen naar een kopstation voor de serie 30800 en de serie 30900 en liggen er nog zes sporen. Het NWS-gebouw dat nog steeds in gebruik is, herinnert nog aan vervlogen jaren.

Hieronder een routestrip van de lijn, vanaf Zutphen.

	Halte
	Zutphen
	richting Deventer en Hengelo
	brug over de Berkel
	Warken
	Vorden
	Brandenborch
	uit Doetinchem
	Ruurlo
	naar Neede-Hengelo/Enschede
	Beltrum-Zieuwent
	Lichtenvoorde-Groenlo
	Korenburgerveen
	uit Neede-Hellendoorn
	naar Winterswijk GOLS
	Winterswijk West
	Winterswijk
	naar Zevenaar
	Blok Holland
35px	rijksgrens Nederland/Duitsland
	Burlo
	Block Gemenwirthe
	Borken
	raccordement Beckenberg, vroeger naar Coesfeld
	Marbeck-Heiden
	Block Leblich
	Rhade
	Deuten
	uit Coesfeld
	Hervest-Dorsten
	Dorsten
	naar Oberhausen
	Dorsten-Tönsholt
	Feldhausen
	Gladbeck Zweckel

Vanaf Gladbeck Zweckel liep de lijn oorspronkelijk naar Gelsenkirchen Bismarck. Tegenwoordig rijden de treinen vanaf Borken naar Essen. Blok Holland, Block Gemenwirthe en Block Leblich waren kruisingsplaatsen. Aangezien de lijn tot Dorsten enkelsporig was (al was de spoordijk wel breed genoeg gemaakt voor dubbelspoor) waren deze drie blokposten ingericht, waar de treinen elkaar konden kruisen. Er stond een seinhuis en een baanwachterswoning bij. Vanaf Winterswijk zijn er nog veel van deze baanwachterswoningen te vinden. Ze worden particulier bewoond en verkeren in goede staat. In het kader van het 150-jarig bestaan van spoorwegen in Nederland, werd de spoorweg tussen Winterswijk en de Duitse grens van NS aan Natuurmonumenten geschonken, en sindsdien is de spoorweg een natuurgebied. Het spoor is, op een stuk van een kilometer lang voor de grens na, opgebroken, maar de spoordijk is goed herkenbaar als een lange rechte streep in het landschap. Een klein deel is toegankelijk, maar het meeste is natuurgebied en dus verboden terrein.

Treindienst

In 1979 reed de laatste goederentrein van Nederland naar Duitsland over dit traject. Reizigersverkeer was er al sinds de jaren '40 niet meer. Sindsdien is de spoorlijn opgeheven tussen Winterswijk en Borken. Tussen Zutphen en Winterswijk wordt tegenwoordig een half-uursdienst onderhouden door Syntus. Zie voor meer details de pagina over de serie 30800. Tussen Borken, Dorsten en Essen wordt een uursdienst onderhouden. Deze dienst staat bekend onder de naam Der Borkener en wordt geboden door de NordWestbahn.