Wijzigingen

[[Afbeelding:U6 Platz der Luftbrücke.JPG|290px|thumb|right|Een metro van lijn [[Metrolijn U6 Alt-Tegel - Alt-Mariendorf|U6]] richting Alt-Mariendorf op station Platz der Luftbrücke, 14 augustus 2010.]][[Afbeelding:Spittelmarkt.JPG|290px|thumb|right|Twee metro's van het type [[H (metrotype)|Hk]] op station Spittelmarkt aan lijn U2, 14 augustus 2010.]]Het metronet van '''Berlijn''' is één van de grootste en oudste netten van Europa. De eerste lijn werd in 1902 geopend en liep van ''Warschauerstraße'' Warschauer Straße naar ''Knie'' (teg. ''tegenwoordig Ernst Reuterplatz''-Reuter-Platz), met een aftakking naar ''Potsdamerplatz''Potsdamer Platz, een traject dat tegenwoordig door de lijnen [[Metrolijn Lijn U1 Warschauerstraße Berlin, Warschauer Straße - Uhlandstraße|U1]] en , [[Metrolijn Lijn U2 Berlin, Pankow - Ruhleben|U2]] bereden wordt.<br>==Geschiedenis==<br>Berlijn begon aan het eind van de 19e eeuw dicht te slibben. De trams en bussen konden de vervoersvraag niet meer aan, waardoor er een nieuwe vervoersvorm moest worden bedacht. In eerste instantie werd er gedacht aan een zweeftrein zoals die ook in [[Wuppertaler Schwebebahn|Wuppertal]] in aanbouw was toendertijdLijn U3 Berlin, maar daar werd uiteindelijk vanaf gezien aangezien dat in de binnenstad moeilijk inpasbaar zou zijn. Zodoende werd er gekozen voor een echte metro. Het te openen traject, ''Warschauerstraße''-''Knie''/''Potsdamerplatz'', werd voor het grootste gedeelte als ''Hochbahn'' uitgevoerd, op viaducten dus. Op de plek van het huidige station ''Gleisdreieck'' werd een spoordriehoek gebouwd, waardoor er rechtstreekse treinen Warschauerstraße-Knie konden rijden, én treinen die via Potsdamerplatz reden, waar gekeerd werd. De stations Potsdamerplatz, Wittenbergplatz, Zoologischer Garten en Knie liggen ondergronds. Het traject door de wijk Kreuzberg was in principe een proeftraject om te kijken of de metro zou aanslaan, bij succes zou de metro de binnenstad ingaan.<br>In 1908 vond er een groot ongeluk plaats op de spoordriehoek, waarbij veel doden vielen. Twee metrotreinen reden elkaar hierbij in de flank. De spoordriehoek werd nu omgebouwd tot een ongelijkvloers kruispunt en er werd een station gebouwd, dat nog altijd Gleisdreieck heet, hoewel de driehoek dus allang niet meer bestaat. Wel is deze driehoek nog in het landschap zichtbaar. Er werd nu een verbindingsbaan geopend van Gleisdreieck naar Nollendorfplatz-Wittenbergplatz via Kürfurstenstraße, welke grotendeels ondergronds loopt. Om ongelukken zoals die in 1908 gebeurde te voorkomen wordt er nog steeds bij bijna alle metronetwerken in de wereld zoveel mogelijk het principe gehanteerd van ná het station invoegen of splitsen, dit is bijvoorbeeld bij het Amsterdamse station [[Overamstel]] erg goed zichtbaar.<br>Op dit ongeluk na bleek de metro een groot succes te zijn. De metro werd in de jaren 1910 doorgetrokken naar de binnenstad. In 1912 werd het ondergrondse traject Potsdamerplatz-Spittelmarkt geopend. Ook de omliggende plaatsen Charlottenburg, Wilmersdorf en Dahlem hadden interesse gekregen, het traject werd vanaf Knie ook al snel doorgetrokken verder Charlottenburg in, en er werd een zijtak Wittenbergplatz-Uhlandstraße gebouwd. Dahlem werd bediend door een eigen lijn die ook bij Wittenbergplatz aftakte, de huidige lijn [[Metrolijn U3 Nollendorfplatz Warschauer Straße - Krumme Lanke|U3]]. Wilmersdorf kreeg vanaf 1910 een eigen lijn die de huidige [[Metrolijn U4 Nollendorfplatz - Innsbrückerplatz|U4]] isbereden wordt.

==De metro tijdens de splitsing van de stadGeschiedenis ==Op 13 augustus 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd, die Berlijn begon aan het westelijke deel eind van Berlijn, bestuurd door de Verenigde Staten, Groot-Brittannië 19e eeuw dicht te slibben. De trams en Frankrijk splitste van het oostelijke deel van Berlijn, dat door bussen konden de USSR bestuurd werd. Dit had ook gevolgen voor het metronetwerk. <br>Lijn U2 liep van Oost-Berlijn naar West-Berlijn. Deze lijn werd in tweëen gesplitstvervoersvraag niet meer aan, waardoor er een westelijk deel ''Ruhleben-Nollendorfplatz'' en een oostelijk deel ''Mohrenstraße-Vinetastraße'', lijn A genoemdnieuwe vervoersvorm moest worden bedacht. Bij de lijnen U6 en U8 was het In eerste instantie werd er gedacht aan een ander verhaal: deze liepen van West-Berlijn via Oost-Berlijn weer naar West-Berlijn. Om deze reden werden de stations van deze lijn zweeftrein zoals die al in Oost-Berlijn lagen hermetisch afgesloten. De stationstoegangen werden onherkenbaar gemaakt, zodat de Oost-Berlijnse bevolking de stations kon gaan vergeten, zij mochten immers zo weinig mogelijk te weten komen van een bestaande 'kapitalistische wereld'. Op de stations zelf stonden soldaten, en de metrotreinen reden erdoorheen zonder te stoppen. Uit protest reden de bestuurders er niet op volle snelheid doorheen maar slechts met ongeveer 25 km/h, zodat de (West-Berlijnse) inzittenden duidelijk konden zien dat de stations bestonden. Op station [[Berlin FriedrichstraßeWuppertaler Schwebebahn|FriedrichstraßeWuppertal]] in aanbouw was, maar daar werd wel gestopt, zodat de reizigers konden overstappen op de [[S-Bahn van Berlijn|S-Bahn]]. Er waren echter zoveel muren en gangen bijgebouwd op dit station vanaf gezien aangezien dat in de reizigers uit beide stadshelften elkaar niet tegenkwamenbinnenstad moeilijk inpasbaar zou zijn.<br>Dit laatste was ook het geval op station AlexanderplatzZodoende werd er gekozen voor een echte metro. Het perron van lijn [[Metrolijn U5 Alexanderplatz - Hönow|U5]] (toen lijn E)te openen traject, in OostWarschauer Straße -BerlijnKnie / Potsdamer Platz, was ook bereikbaar via werd voor het perron van de West-Berlijnse lijn [[Metrolijn U8 Wittenau - Hermannstraße|U8]]grootste gedeelte als ''Hochbahn'' uitgevoerd, op viaducten dus. Daarom werden er over dit perron muren langs Op de perronrand plek van het huidige station Gleisdreieck werd een spoordriehoek gebouwd, zodat het perron voor de Oost-Berlijnse reizigers waardoor er rechtstreekse treinen Warschauer Straße en Knie konden rijden, én treinen met een normale gang leekextra aftakking via Potsdamer Platz, waar gekeerd werd. De verbindingsspoortunnel tussen de lijnen U2 (toen A) stations Potsdamer Platz, Wittenbergplatz, Zoologischer Garten en U8 werd ook afgesloten toen bleek dat er veel Oost-Berlijners waren die via die tunnel naar West-Berlijn probeerden te vluchtenKnie werden ondergronds gebouwd.<br>Het is opvallend traject vanaf Warschauer Straße door de wijk Kreuzberg was in principe een proeftraject om te noemen hoe kijken of de beide stadsdelen hun metronetwerken op metro zou aanslaan: bij succes zou de plattegronden zetten. In West-Berlijn werd het gehele net op de kaart gezet, echter metro de onbereikbaar geworden stations waren afgekruist. In Oost-Berlijn echter werd het West-Berlijnse net in zijn geheel niet weergegeven.<br>In West-Berlijn werd ondertussen het netwerk grootschalig uitgebreid. De lijnen [[Metrolijn U7 Rathaus Spandau - Rudow|U7]] en [[Metrolijn U9 Osloerstraße - Rathaus Steglitz|U9]] werden geopend en waren lijnen die het Oost-Berlijnse stadsgebied omzeildenbinnenstad ingaan.

===Na In 1908 vond een groot ongeluk plaats op de 'Wende'===Eind 1989 viel spoordriehoek, waarbij veel doden vielen. Twee metrotreinen reden elkaar hierbij in de Berlijnse Muur flank. De spoordriehoek werd omgebouwd tot een ongelijkvloers kruispunt en er werd de stadeen station gebouwd, en Duitslanddat nog altijd Gleisdreieck heet, weer éénhoewel de driehoek allang niet meer bestaat. Dit betekende ook dat de metro weer gewoon kon doorrijdenWel is deze driehoek nog in het landschap zichtbaar. De beide lijnen U2/A werden weer aan elkaar geknoopt door Er werd een verbindingsbaan geopend van Gleisdreieck naar de heringebruikname van het traject Mohrenstraße-Nollendorfplatz. De U6 en U8 konden weer stoppen op alle stations nadat deze snel weer heropend werdenWittenbergplatz via de Kurfürstenstraße, grotendeels ondergronds. Station Warschauerstraße was het enige station Om ongelukken zoals dat van de U1 dat in Oost-Berlijn was komen 1908 te liggen, pas voorkomen wordt bij bijna alle metronetwerken in 1995 konden de treinen wereld zoveel mogelijk het principe gehanteerd van ná het station invoegen of splitsen; dit is bijvoorbeeld bij het Amsterdamse station weer bereiken via de Oberbaumbrücke[[Amsterdam Overamstel|Overamstel]] goed zichtbaar.

==Groß- en Kleinprofil==<br>De eerste vier lijnen van Op dit ongeluk na bleek de Berlijnse metro een groot succes te zijn door particuliere maatschappijen aangelegd. Lijn U4 is bijvoorbeeld door de toen nog zelfstandige gemeente Wilmersdorf bekostigd. Over deze vier 'oerlijnen', U1 t/m U4, reden voertuigen van 2.35 meter breed.<br>Rond 1925 De metro werd in de metroaanleg meer en meer door jaren 1910 doorgetrokken naar de 'Stadsregio' gecoördineerdbinnenstad. Voor de verder aan te leggen lijnen In 1912 werd voor bredere voertuigen gekozen met een breedte van 2.65 meter. Hierdoor ontstonden in feite twee losse netwerken, het ''Kleinprofil'' van de lijnen 1 t/m 4 en het ''Großprofil'' van de lijnen 5 t/m 9ondergrondse traject Potsdamer Platz - Spittelmarkt geopend. Omdat lijn 55 in Ook de toekomst op lijn 5 zal worden aangesloten is ook deze lijn in Großprofil uitgevoerd.<br>De metrotreinen kunnen niet op elkaars netwerk rijdenomliggende plaatsen Charlottenburg, al is het logischerwijze alleen maar omdat Großprofiltreinen te breed zijn om langs perrons van het kleinprofiel te kunnen. Stroomafname gebeurt bij beide profielen via de derde rail, echterWilmersdorf, bij het kleinprofiel wordt de stroom aan de bovenkant van de rail afgenomen Dahlem en bij Schöneberg hadden interesse gekregen: het grootprofiel aan de onderkant.<br>Beide netwerken hebben hun eigen hoofdwerkplaatsen voor onderhoudtraject werd vanaf Knie al snel doorgetrokken verder Charlottenburg in, schoonmaak en reparatieer werd een zijtak Wittenbergplatz - Uhlandstraße gebouwd. Het kleinprofieldepot bevindt zich Wilmersdorf en Dahlem werden bediend door een eigen lijn die ook bij station ''Olympiastadion'' aan lijn U2Wittenbergplatz aftakte, waar ook een metromuseum is gevestigd. De werkplaats bij station ''Warschauerstraße'' is sinds enkele jaren niet meer in gebruik is maar wordt nog wel gebruikt als nachtelijke stalling. Ook het eindpunt deel van de huidige lijn 3[[Lijn U3 Berlin, ''Warschauer Straße - Krumme Lanke'', heeft nog enkele opstelsporen die nog stammen uit de tijd dat elke lijn zijn eigen maatschappij en dus ook onderhoudsplaats had. Deze werkplaats is echter helemaal niet meer in gebruik. Voor lijn 4 is er een bescheiden ondergronds depot geweest achter station ''Innsbrückerplatz'', die echter sinds lang niet meer in gebruik is. In 1974 werd er vlak achter het station een tunnel voor wegverkeer gebouwd en de oude verbindingstunnel naar de werkplaats is nu een voetgangerstunnel met een supermarkt|U3]]. De oude werkplaats zelf is geheel afgebroken.<br>Het grootprofielnet heeft plaatsen wilden hun rijkdom graag laten zien: zodoende zijn hoofdwerkplaats zitten bij station ''Seestraße'' aan de stations langs deze lijn 6prachtig versierd. Ook is er werkplaats bij ''Britz-Süd'' aan lijn 7 en Schöneberg kreeg vanaf 1910 een bescheiden depot bij station ''Friedrichsfelde'' aan eigen lijn 5. Omdat , de lijnen bij deze bovengronds liggende werkplaatsen ondergronds liggenhuidige lijn [[Lijn U4 Berlin, zijn er verbindingssporen aangelegd naar bovenNollendorfplatz - Innsbrücker Platz|U4]].

<br>Ondanks dat treinen op == De metro tijdens de splitsing van de stad ==Op 13 augustus 1961 werd de beide profielnetten niet uitwisselbaar zijnBerlijnse Muur gebouwd, zijn er toch verbindingstunnels. Één tunnel bevindt zich tussen ''Deutsche Oper'' die het westelijke deel van lijn 2 Berlijn, bestuurd door de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en ''Richard Wagnerplatz'' Frankrijk, splitste van lijn 7. Lijn 7 was vroeger een pendelmetrolijn tussen deze twee stations, maar tegenwoordig is het een losse lijn die lijn 2 kruist op station ''Bismarckstraße''. Hierbij is station Richard Wagnerplatz omgebouwd naar een grootprofielstation. Station Deutsche Oper is wel nog altijd viersporig. Door deze viersporigheid was er vroeger genoeg ruimte om metro's oostelijke deel van beide lijnen te ontvangenBerlijn, dat door de USSR bestuurd werd. Verder bevindt er zich nog een tunnel tussen ''Klosterstraße'' aan lijn 2 en ''Jannowitzbrücke'' van lijn 8. Beide verbindingstunnels kunnen alleen door speciale voertuigen bereden worden en dit gebeurt slechts een enkele keer per weekDit had ook gevolgen voor het metronetwerk.<br>

==Beknopte lijnbeschrijvingen==<br>Het net bestaat uit 10 lijnen. De lijnen U1 t/m U4 zijn zogeheten ''Kleinprofillinien'', dit wil zeggen dat zij geschikt zijn voor voertuigen van 2,35 meter breed. De overige lijnen zijn ''Großprofillinien'', waarover voertuigen van 2,65 meter breed rijden.<br>[[Afbeelding:U1bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U1 Warschauerstraße - Uhlandstraße|U1]] gaat van ''Warschauerstraße'' naar ''Uhlandstraße''. Het grootste deel van het traject voert over de in 1902 geopende Hochbahn, het viaduct tussen Warschauerstraße en Gleisdreieck.<br>[[Afbeelding:U2bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U2 Pankow - Ruhleben|U2]] rijdt liep van SOost-bahnstation ''Pankow'' Berlijn naar ''Ruhleben''. Met ruim 20 kilometer is dit de langste kleinprofillijnWest-Berlijn. De Deze lijn komt langs veel belangrijke punten werd in de binnenstad, zoals het Alexanderplatz, de Potsdamerplatz en de Zoologischer Garten.<br>[[Afbeeldingtweeën gesplitst:U3bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U3 Nollendorfplatz een westelijk deel Ruhleben - Krumme Lanke|U3]] begint bij het Nollendorfplatz, het station waar alle kleinprofillijnen komen, en voert naar het stadsdeel Dahlem in het zuidwesten van de stad. Een verlenging naar het S-bahnstation ''Mexikoplatz'' is gepland.<br>[[Afbeelding:U4bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U4 Nollendorfplatz een oostelijk deel Mohrenstraße - Innsbrückerplatz|U4]] is de kortste kleinprofillijnVinetastraße, van ''Nollendorfplatz'' naar ''Innsbrückerplatz'', die slechts 5 stations teltlijn A genoemd. Meestal wordt er ook met slechts één metrovoertuig gereden.<br>[[Afbeelding:U5bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U5 Alexanderplatz - Hönow|U5]] begint bij één van Bij de grootste vervoersknooppunten in de stad, lijnen U6 en U8 was het Alexanderplatz. Bij station ''Wuhletal'' bestaat een crossplatform-overstap op S-bahnlijn 5.<br>[[Afbeeldingander verhaal:U6bln.png|50px|left]] De [[Metrolijn U6 Alt-Tegel - Alt-Mariendorf|U6]] is een noord-zuidverbinding. Ten tijde deze liepen van de opdeling van de stad voerde een deel van de lijn door OostWest-Berlijn, waardoor een aantal stations gesloten werden en de voertuigen er zonder stoppen doorheen reden.<br>[[Afbeelding:U7bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U7 Rathaus Spandau - Rudow|U7]] is de langste lijn met 31 kilometer. Ook ligt deze lijn geheel ondergronds. De lijn is aangelegd als semi-ringlijn om om het centrum van via Oost-Berlijn te kunnen rijden.<br>[[Afbeelding:U8bln.png|50px|left]] Ook lijn [[Metrolijn U8 Wittenau - Hermannstraße|U8]] is een noord-zuidverbinding die deels onder Oostweer naar West-Berlijn doorgaat. Beide eindpunten (''Wittenau'' en ''Hermannstraße'') liggen bij een S-bahnstation.<br>[[Afbeelding:U9bln.png|50px|left]] Net als lijn U7 is ook lijn [[Metrolijn U9 Osloerstraße - Rathaus Steglitz|U9]] een lijn Om deze reden werden de stations van deze lijnen die in Oost-Berlijn omzeiltlagen hermetisch afgesloten. Ook komt deze lijn bij het vroegere centrale station van West-BerlijnDe stationstoegangen werden onherkenbaar gemaakt, Zoologischer Garten.<br>[[Afbeelding:U55bln.png|50px|left]] Lijn [[Metrolijn U55 Hauptbahnhof zodat de Oost- Brandenburger Tor|U55]] is Berlijnse bevolking de kortste en nieuwste lijn stations kon gaan vergeten: zij mocht immers zo weinig mogelijk te weten komen van een bestaande "kapitalistische wereld". Op de Berlijnse metro, van het [[Berlin Hbf|Centraal Station]] naar de Brandenburger Tor. Er is één tussenstation, ''Bundestag'', stations zelf stonden soldaten en de lijn is dermate kort dat één metrotrein voldoende is om de lijn mee metrotreinen reden erdoorheen zonder te exploiterenstoppen. De verlenging naar Alexanderplatz wordt nu gebouwdUit protest reden de bestuurders er niet op volle snelheid doorheen maar slechts met ongeveer 25 km/uur, zodat deze lijn met de U5 wordt verbonden en als één lijn kan rijden(West-Berlijnse) inzittenden duidelijk konden zien dat de stations bestonden.

==Materieel==Momenteel zijn er vier metrotypes in Berlijn. Alle metro's zijn, tot ongenoegen van velenOp station [[Berlin Friedrichstraße|Friedrichstraße]] werd wel gestopt, zodat de reizigers konden overstappen op de ruiten voorzien van folie met daarop zich herhalende patronen van gestileerde afbeeldingen van de Brandenburger Tor. Dit moet het bekrassen van de ruiten tegengaan. Verder hebben alle metro's een maximumsnelheid van 70 km/h, beschikken over beeldschermen waarop nieuws en reclame worden vertoond (Berliner Fenster) en zijn ze sinds enkele jaren allen voorzien van eenzelfde soort informatiesysteem. 20 seconden na vertrek wordt na een laag[[S-hoogBahn Berlijn|S-toon door een vrouwenstem de naam van het volgende station afgeroepenBahn]]. Vroeger Er waren er in plaats van die toon ook wel een gong of een ding-dong-belklank te horen. Na stilstand zodanig veel muren en vrijgave van gangen bijgebouwd op dit station dat de deuren wordt door een mannenstem door de buitenomroep de bestemming van de metro afgeroepen met reizigers uit beide stadshelften elkaar niet tegenkwamen. Dit laatste was ook het verzoek in te stappengeval op station Alexanderplatz. Na een waarschuwing 'Zurückbleiben bitte!' klinkt een zoemer waarna de deuren sluiten.===A3L===<gallery>Afbeelding:U1 Oberbaumbrücke.JPG|A3L op de Oberbaumbrücke aan Het perron van lijn U1[[Lijn U5 Berlin, 14 augustus 2010.</gallery>A3LAlexanderplatz -metro's bestaan in enkele verschillende uitvoeringen, afhankelijk van het bouwjaar. De jongste deelserie is de A3L92 uit 1992. Het zijn kleinprofielmetro's die op alle kleinprofiellijnen Hönow|U5]] (U1 t/m U4toen lijn E) te vinden zijn.<br>===F===<gallery>Afbeelding:F Rathaus Steglitz.JPG|F-metro op U9-eindstation Rathaus Steglitz, 29 augustus 2013.</gallery>Ook F-metro's zijn in verschillende deelseries uitgevoerd met slechts minieme verschillen onderling. Dit metrotype is de enige waarin voornamelijk visOost-a-vis-zitplaatsen zijn ten opzichte Berlijn, was bereikbaar via het perron van de langsbanken in de andere types. Het zijn grootprofieltreinen en zijn in principe op alle grootprofiellijnen aan te treffen.===G===<gallery>Afbeelding:G Nollendorfplatz.JPG|G-metro richting Pankow, binnenrijdend op Nollendorfplatz. 13 augustus 2010.</gallery>Het metrotype G, ook wel ''Gisela'' genoemd, is in de jaren 1980 besteld door de OostWest-Berlijnse vervoerder BVB. Zij deden dienst op de toenmalige lijn A, van Mohrenstraße naar Vinetastraße. Tegenwoordig is dit een deel van lijn U2, waar ze nu nog steeds te vinden zijn. Op andere lijnen rijden ze in principe niet.===H===[[H (metrotype)Lijn U8 Berlin, Wittenau - Hermannstraße|''Klik hier voor de hoofdpagina over dit metrotype.''U8]]<gallery>Afbeelding:Spittelmarkt.JPG|Twee Hk-metro's op station Spittelmarkt, 14 augustus 2010.Afbeelding:H Alexanderplatz.JPG|H-metro op station AlexanderplatzDaarom werden er over dit perron muren langs de perronrand gebouwd, 27 augustus 2013.</gallery>Eind jaren 1990 was zodat het wagenpark toe aan vernieuwing, waarna het metrotype H werd besteld. In tegenstelling tot perron voor de andere types is er van de H zowel een grootprofielOost- (H) als Berlijnse reizigers een kleinprofieluitvoering (Hk) gebouwdnormale gang leek. De Hk bestaat uit vier wagons, maximale lengte is 8. De H heeft 6 wagons. Beide types zijn geheel doorloopbaar, en ze zijn voorzien van informatieschermpjes. De H is op verbindingsspoortunnel tussen de lijnen U5 t/m U9 U2 (toen A) en U8 werd afgesloten toen bleek dat er veel Oost-Berlijners waren die via die tunnel naar West-Berlijn probeerden te vinden, de Hk rijdt alleen op lijn U2vluchten.

Het is opvallend te noemen hoe de beide stadsdelen hun metronetwerken op de plattegronden zetten. In West-Berlijn werd het gehele net op de kaart gezet, waarbij de onbereikbaar geworden stations waren afgekruist. Ze werden met naam genoemd en naamswijzigingen aan Oost-Berlijnse zijde werden keurig op de West-Berlijnse kaarten verwerkt. In Oost-Berlijn werd het West-Berlijnse net in zijn geheel niet weergegeven. In West-Berlijn werd ondertussen het netwerk grootschalig uitgebreid en werden de lijnen [[Lijn U7 Berlin, Rathaus Spandau - Rudow|U7]] en [[Lijn U9 Berlin, Osloer Straße - Rathaus Steglitz|U9]] geopend. Dit waren lijnen die het Oost-Berlijnse stadsgebied omzeilden. === Na de 'Wende' ===Eind 1989 viel de Berlijnse Muur en werden de stad, en Duitsland, weer één. Dit betekende dat de metro weer kon doorrijden. De beide lijnen U2/A werden weer aan elkaar geknoopt door de heringebruikname van het traject Mohrenstraße - Nollendorfplatz. De U6 en U8 konden weer stoppen op alle stations nadat deze snel weer heropend waren. Station Warschauer Straße was het enige station van de U1 dat in Oost-Berlijn was komen te liggen; pas in 1995 konden de treinen dit station weer bereiken via de Oberbaumbrücke. Oost-Berlijn had een aantal stations omgenoemd naar prominenten: station Mohrenstraße heette in DDR-tijd bijvoorbeeld Otto-Grotewohl-Straße. Het huidige station Eberswalder Straße heette Dimitroffstraße en station Naturkundemuseum heette achtereenvolgens Walther-Ulbricht-Platz en Stadion der Weltjugend. Curieus feit bij het laatstgenoemde station is dat het aan lijn U6 ligt. Het is dus twee keer van naam veranderd terwijl het station niet eens in gebruik was en er geen naamborden meer waren! Na de 'Wende' zijn alle namen die stations in DDR-tijd kregen weer terug veranderd naar de oude namen of kregen ze een geheel andere naam. Alle stations langs het gehele netwerk kregen een uniforme huisstijl op de bebording en bewegwijzering, die nu nog steeds op alle reisinformatie consequent wordt toegepast. Het enige dat nu nog herinnert aan de DDR-tijd is het design van sommige oude ondergrondse stations langs lijn U2, die in DDR-tijd redelijk sober betegeld werden zonder veel opsmuk. Dit is bijvoorbeeld te zien op de stations Stadtmitte, Hausvogteiplatz en Senefelderplatz. Het staat op de planning om deze stations te verbouwen zodat ze weer in oude glorie hersteld worden. == Groß- en Kleinprofil ==De eerste vier lijnen van de Berlijnse metro zijn door particuliere maatschappijen aangelegd. Lijn U4 is bijvoorbeeld door de destijds zelfstandige gemeente Schöneberg bekostigd. Over deze vier 'oerlijnen', U1 t/m U4, rijden voertuigen van 2,30 meter breed. Rond 1925 werd de metroaanleg meer en meer door de "stadsregio" gecoördineerd. Voor de verder aan te leggen lijnen werd voor bredere voertuigen gekozen met een breedte van 2,65 meter. Hierdoor zijn in feite twee losse netwerken onstaan: het ''Kleinprofil'' van de lijnen U1 t/m U4 en het ''Großprofil'' van de lijnen U5 t/m U9. De metrotreinen kunnen niet op elkaars netwerk rijden, al is dit alleen maar omdat grootprofieltreinen te breed zijn voor de perrons van het kleinprofielnet. Stroomafname gebeurt bij beide profielen via de derde rail, echter wordt de stroom bij het kleinprofiel aan de bovenkant van de rail afgenomen en bij het grootprofiel aan de onderkant. Beide netwerken hebben hun eigen hoofdwerkplaatsen voor onderhoud, schoonmaak en reparatie. Het kleinprofieldepot bevindt zich bij station Olympia-Stadion aan lijn U2, waar ook een metromuseum is gevestigd. De werkplaats bij station Warschauer Straße is niet meer in gebruik; wel dient deze nog als nachtelijke stalling. Ook het eindpunt van lijn U3, Krumme Lanke, heeft enkele opstelsporen die nog stammen uit de tijd dat elke lijn zijn eigen maatschappij en onderhoudsplaats had. Deze werkplaats is helemaal niet meer in gebruik. Voor lijn U4 is er een bescheiden ondergronds depot geweest achter station Innsbrucker Platz, dat al geruime tijd buiten gebruik was. In 1974 werd vlak achter het station een tunnel voor wegverkeer gebouwd en de oude verbindingstunnel naar de werkplaats vervangen door een voetgangerstunnel met een supermarkt. De oude werkplaats is geheel afgebroken. Het grootprofielnet heeft zijn hoofdwerkplaats bij station Seestraße aan lijn U6. Ook zijn er werkplaatsen bij station Britz-Süd aan lijn U7 en bij station Friedrichsfelde aan lijn U5. Omdat de lijnen bij deze bovengronds liggende werkplaatsen ondergronds liggen, zijn er verbindingssporen aangelegd naar boven. Ondanks dat het merendeel van de treinen op de beide profielnetten niet uitwisselbaar is, zijn er toch verbindingstunnels. Eén tunnel bevindt zich tussen de stations Deutsche Oper van lijn U2 en Richard-Wagner-Platz van lijn U7. Station Deutsche Oper was viersporig; hierdoor was er genoeg ruimte om metro's van beide lijnen te ontvangen. Lijn U7 was in eerste instantie een pendelmetrolijn tussen deze twee stations, later werd de lijn omgevormd naar een losse lijn die lijn U2 kruiste op station Bismarckstraße. Hierbij werd station Richard-Wagner-Platz omgebouwd naar een grootprofielstation; station Deutsche Oper is viersporig gebleven. Verder bevindt zich een tweede tunnel tussen de stations Klosterstraße van lijn U2 en Jannowitzbrücke van lijn U8. Beide verbindingstunnels kunnen alleen door speciale voertuigen bereden worden; dit gebeurt slechts een enkele keer per week. == Lijnennet =={|class="wikitable ovnl"! Lijn ! Route! Profiel|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U1.svg|60px|link=Lijn U1 Berlin, Warschauer Straße - Uhlandstraße]]| Warschauer Straße - Kottbusser Tor - Hallesches Tor - Möckernbrücke - Gleisdreieck - Nollendorfplatz - Wittenbergplatz - Kurfürstendamm - Uhlandstraße| Kleinprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U2.svg|60px|link=Lijn U2 Berlin, Pankow - Ruhleben]]| Pankow - Schönhauser Allee - Alexanderplatz - Stadtmitte - Potsdamer Platz - Gleisdreieck - Bülowstraße - Nollendorfplatz - Wittenbergplatz - Zoologischer Garten - Bismarckstraße - Kaiserdamm - Theodor-Heuss-Platz - Olympia-Stadion - Ruhleben| Kleinprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U3.svg|60px|link=Lijn U3 Berlin, Warschauer Straße - Krumme Lanke]]| Warschauer Straße - Kottbusser Tor - Hallesches Tor - Möckernbrücke - Gleisdreieck - Nollendorfplatz - Wittenbergplatz - Spichernstraße - Fehrbelliner Platz - Heidelberger Platz - Dahlem-Dorf - Freie Universität (Thielplatz) - Krumme Lanke| Kleinprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U4.svg|60px|link=Lijn U4 Berlin, Nollendorfplatz - Innsbrucker Platz]]| Nollendorfplatz - Bayerischer Platz - Innsbrucker Platz| Kleinprofil |-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U5.svg|60px|link=Lijn U5 Berlin, Hauptbahnhof - Hönow]]| Hauptbahnhof - Brandenburger Tor - Unter den Linden - Alexanderplatz - Frankfurter Allee - Lichtenberg - Friedrichsfelde - Wuhletal - Kaulsdorf-Nord - Hönow| Großprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U6.svg|60px|link=Lijn U6 Berlin, Alt-Tegel - Alt-Mariendorf]]| Alt-Tegel - Kurt-Schumacher-Platz - Leopoldplatz - Friedrichstraße - Unter den Linden - Stadtmitte - Hallesches Tor - Mehringdamm - Tempelhof - Alt-Mariendorf| Großprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U7.svg|60px|link=Lijn U7 Berlin, Rathaus Spandau - Rudow]]| Rathaus Spandau - Haselhorst - Siemensdamm - Jungfernheide - Bismarckstaße - Wilmersdorfer Straße - Fehrbelliner Platz - Berliner Straße - Bayerischer Platz - Yorckstraße - Möckernbrücke - Mehringdamm - Hermannplatz - Neukölln - Britz-Süd - Rudow| Großprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U8.svg|60px|link=Lijn U8 Berlin, Wittenau - Hermannstraße]]| Wittenau - Karl-Bonhoeffer-Nervenklinik - Paracelsus-Bad - Osloer Straße - Gesundbrunnen - Alexanderplatz - Kottbusser Tor - Hermannplatz - Hermannstraße| Großprofil |-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U9.svg|60px|link=Lijn U9 Berlin, Osloer Straße - Rathaus Steglitz]]| Osloer Straße - Leopoldplatz - Westhafen - Zoologischer Garten - Kurfürstendamm - Spichernstraße - Berliner Straße - Bundesplatz - Rathaus Steglitz| Großprofil|} === Voormalige lijnen ==={|class="wikitable ovnl"! Lijn ! Route! Profiel|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U12.svg|60px|link=Lijn U12 Berlin, Warschauer Straße - Ruhleben]]| Warschauer Straße - Kottbusser Tor - Hallesches Tor - Möckernbrücke - Gleisdreieck - Nollendorfplatz - Wittenbergplatz - Zoologischer Garten - Bismarckstraße - Kaiserdamm - Theodor-Heuss-Platz - Olympia-Stadion - Ruhleben| Kleinprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U5.svg|60px|link=Lijn U5 Berlin, Alexanderplatz - Hönow]]| Alexanderplatz - Frankfurter Allee - Lichtenberg - Friedrichsfelde - Wuhletal - Kaulsdorf-Nord - Hönow| Großprofil|-| [[Afbeelding:Berlin_transit_icons_-_U55.svg|60px|link=Lijn U55 Berlin, Hauptbahnhof - Brandenburger Tor]]| Hauptbahnhof - Brandenburger Tor| Großprofil|} == Dienstuitvoering ==In principe wordt er op het hele net een 10-minutendienst gereden, waarbij op alle lijnen van maandag t/m zaterdag overdag en in de vroege avond, en op zondagmiddag de dienst wordt aangevuld tot een 5-minutendienst. Deze aanvulling geldt niet altijd voor de complete lijn; de trajecten Ruhleben - Theodor-Heuss-Platz, Kaulsdorf-Nord - Hönow en Wittenau - Paracelsus-Bad worden slechts door iedere tweede trein bediend. In de twee laatste gevallen geldt tijdens de spits wel weer een uitgebreidere bediening. Op sommige lijnen wordt de 5-minutendienst in de spits verhoogd naar een 4,5-minutendienst of een 4-minutendienst. Op langere lijnen beginnen of eindigen sommige vroege en late treinen ergens onderweg. Op de lijnen U1 en U2 zijn er enkele ritten die in de spitsrichting na station Wittenbergplatz doorrijden als lijn U3 tot een tussenstation op die lijn. Op werkdagen wordt de dienstregeling al vroeg opgestart: de eerste treinen beginnen al rond 4:30 uur met rijden. De laatste treinen vertrekken rond 0:30 uur van hun beginpunt. In de nachten van vrijdag op zaterdag, van zaterdag op zondag, en in de nachten voor feestdagen wordt echter op bijna alle lijnen in een 15-minutendienst de hele nacht doorgereden met ''Kurzzüge'', treinen die vier rijtuigen lang zijn in plaats van zes of acht. In overige nachten rijdt per lijn een vervangende nachtbus, tevens in een 15-minutendienst, die grotendeels de route van de metrolijn volgt. Van de huidige lijnen kent alleen lijn U4 geen nachtdienst, noch een vervangende nachtbus. Hetzelfde gold in het verleden voor lijn U55. == Materieel ==Er zijn tegenwoordig vijf metrotypes actief in Berlijn. Alle metro's zijn op de ruiten voorzien van folie met daarop zich herhalende patronen van gestileerde afbeeldingen van de Brandenburger Tor. Dit moet het bekrassen van de ruiten tegengaan. Verder hebben alle metro's een maximumsnelheid van 70 km/uur, beschikken ze behalve type A3E over beeldschermen waarop nieuws en reclame worden vertoond (Berliner Fenster) en zijn ze alle voorzien van eenzelfde soort akoestisch informatiesysteem.{|class="wikitable ovnl"!width=10%| Type! style="text-align:left;" | Opmerkingen over serie! Foto|-| '''A3'''| A3-metro's bestaan in enkele verschillende uitvoeringen, afhankelijk van het bouwjaar. De jongste deelserie is de A3L92 uit 1992, waarbij de L staat voor ''Leichtmetall'' ("licht metaal"): A3L-treinen werden gebouwd met het lichtere aluminium in plaats van staal. Verder zijn er nog gemoderniseerde metro's van de vroege A3-deelseries actief, die worden aangeduid als A3E; hierbij staat de E voor ''ertüchtigt'' ("versterkt"). Beide types A3-metro's kunnen gekoppeld rijden. Het zijn kleinprofielmetro's die op de kleinprofiellijnen U1 t/m U3 te vinden zijn als 4-, 6- of 8-wagentreinen en op kleinprofiellijn U4 als 2-wagentreinen. Eén eenheid bestaat uit 2 wagens.| |-| '''F'''| F-metro's zijn in verschillende deelseries uitgevoerd met slechts minieme verschillen onderling. Dit metrotype is het enige waarin voornamelijk vis-à-vis-zitplaatsen zijn ten opzichte van de langsbanken in de andere types. Het zijn grootprofielmetro's die op alle grootprofiellijnen aan te treffen zijn. Op de lijnen U5, U8 en U9 rijden voornamelijk metro's van de series F74E en F76E, op de lijnen U6 en U7 voornamelijk metro's van de series F84, F87, F90 en F92. De metro's worden ingezet als 4-, 6- of 8-wagentreinen en bestaan vaak uit metro's van meerdere deelseries in één trein. Eén eenheid bestaat uit 2 wagens.| |-| '''G'''| Het metrotype G, ook wel ''Gisela'' genoemd, is in de jaren 1980 besteld door de Oost-Berlijnse vervoerder BVB. Het oorspronkelijke prototype droeg de bijnaam ''Gustav''. Deze metro's deden dienst op de toenmalige kleinprofiellijn A, van Mohrenstraße naar Vinetastraße. Dit traject is nu onderdeel van lijn U2, waar de metro's van de deelserie GI/1E nog steeds te vinden zijn. Ook op de lijnen U1 en U3 worden ze in mindere mate ingezet. Inzet vindt plaats als 4- of 8-wagentreinen. Eén eenheid bestaat uit 4 wagens.| |-| [[H (metrotype)|'''H/Hk''']]| Eind jaren 1990 was het wagenpark toe aan vernieuwing, waarna het metrotype H werd besteld. In tegenstelling tot de andere types is er van type H zowel een grootprofieluitvoering (H) als een kleinprofieluitvoering (Hk) gebouwd (hoofdletter 'H' als serievolgletter, kleine letter 'k' voor ''Kleinprofil''). Eén Hk-eenheid bestaat uit 4 wagens; inzet vindt plaats als 4- of 8-wagentreinen. Eén H-eenheid bestaat uit 6 wagens; inzet vindt altijd plaats als 6-wagentreinen. Beide types zijn geheel doorloopbaar. Type Hk met deelseries Hk00 en Hk06 is op de lijnen U1 t/m U3 te vinden, type H met deelseries H95, H97 en H01 op de lijnen U5 t/m U9.||-| '''Ik'''| Het metrotype Ik (hoofdletter 'I' als serievolgletter, kleine letter 'k' voor ''Kleinprofil'') is in 2015 op het Berlijnse metronetwerk verschenen. Via Facebook kon men stemmen op de bijnaam van dit type, deze werd uiteindelijk ''Icke''. Het is een kleinprofielmetro, ter vervanging van type A3. Door een knik in de buitenwand is deze metro aan de vloeren en het dak de gebruikelijke 2,3 meter breed, maar in het midden 2,4 meter. Eén eenheid bestaat uit 4 wagens; inzet vindt plaats als 4- of 8-wagentreinen. Deelseries Ik15, Ik18 en (deels) Ik20 zijn te vinden op de kleinprofiellijnen U1 t/m U3. Deelserie Ik17 en een deel van serie Ik20 zijn in verband met een grootprofielmaterieeltekort aangepast om op grootprofiellijn U5 te kunnen rijden en derhalve uitgerust met andere stroomafnemers en met vaste treeplanken om het breedteverschil te overbruggen. Wanneer de nieuwe grootprofieltype J instroomt, zullen deze Ik-treinen worden omgebouwd voor het kleinprofielnet.| |} Het metrotype D, met als bijnaam ''Dora'', was eigenlijk al afgeschreven in de jaren 2000. Vanwege materieeltekort bij het grootprofiel waren enkele treinen uit de mottenballen gehaald om op lijn U55 te rijden, zodat de daar rijdende F'jes op andere lijnen ingezet konden worden. Meerdere treinen van type D en type G zijn in Noord-Korea beland, in de hoofdstad Pyongyang. == RIS en vertrekprocedure ==In alle metro's wordt op dezelfde manier het volgende station akoestisch aangekondigd. Circa 20 seconden na vertrek klinkt een laag-hoog-toon, waarna door een vrouwenstem in het Duits het volgende station wordt genoemd, met eventueel de mogelijkheid tot overstappen op langeafstandstreinverkeer, op regionaal treinverkeer, op de [[S-Bahn Berlijn|S-Bahn]] of op andere metrolijnen. Ook wordt het genoemd als er een overstapmogelijkheid bestaat op een lijn naar het vliegveld. Dit laatste gebeurt zowel in het Duits als en Engels. Voorheen had elk metrotype zijn eigen geluid ter aankondiging van de omroep. In het A3-materieel klonk een lange gong, in het F-materieel een hoog-laag-belklank. Lijn U55 had een tijd lang een complete melodie. In alle metro's behalve type A3E zijn er schermen waarop het volgende station wordt getoond, inclusief overstapmogelijkheden. De metro's van het type [[H (metrotype)|Hk]] en Ik hebben zowel een lichtkrant met summiere informatie als schermen met de eerstvolgende haltes en overstapmogelijkheden. === Vertrekprocedure ===Tijdens de haltering op een station, wanneer de deuren worden vrijgegeven, klinkt door de buitenomroep het verzoek om in te stappen: ''Einsteigen bitte!''. Op overstapstations wordt hierbij de richting genoemd, bijvoorbeeld ''Zug nach Pankow, einsteigen bitte!'' ("trein naar Pankow, instappen alstublieft!") of ''U3 nach Krumme Lanke, einsteigen bitte!'' ("U3 naar Krumme Lanke, instappen alstublieft!"), afhankelijk van het metrotype. Wanneer de deuren gesloten worden en de metro op het punt staat te vertrekken, wordt verzocht niet meer in te stappen: ''Zurückbleiben bitte!'' ("afstand houden alstublieft"). Er klinkt een zoemer en de deuren sluiten. De bestuurder heeft aan het einde van elk perron spiegels of schermen met camerabeelden tot zijn beschikking om het perron te overzien. Invaliden die een rolstoelplank nodig hebben dienen bij de eerste deur in te stappen; deze plank wordt dan door de bestuurder geplaatst en weer opgeborgen, met vaak een lichte vertraging tot gevolg. In een ver verleden was het gebruikelijk dat er een treinbegeleider meereed in de cabine. Deze stapte op elk station uit en deelde mondeling aan de bestuurder mee wanneer hij de deuren kon sluiten: ''Türen schließen'', en wanneer hij kon vertrekken: ''Abfahren!''. Op drukke of onoverzichtelijke stations waren er bovendien perronopzichters die alles in de gaten hielden en door een handsignaal een teken gaven aan de treinbegeleider, die dat dan weer mondeling aan de bestuurder doorgaf. Bij alle Berlijnse metro's wordt het sluiten van de deuren en vertrek aangekondigd door een zoemer. Buiten de metro klinkt een continu geluid, in de metro zelf is het een herhalend kort geluid. Tijdens de splitsing van de stad was het in Oost-Berlijn een rinkelende bel. Door materieeltekort op een voorganger van de huidige lijn U5 werden daar ook tijdelijk omgebouwde S-Bahntreinen ingezet, die hun oorspronkelijke laag-hoog-laag-toon behielden.Centrale deurvergrendeling bestond nog niet; de deuren werden bij elk station wel centraal gesloten maar zij waren ook weer te openen, ook tijdens de rit. Op warme dagen gebeurde dit dan ook regelmatig. Dit is niet meer mogelijk; het openen van de deuren kan alleen op stations na vrijgave van de bestuurder en dit gebeurt pas vlak voor stilstand. Afhankelijk van de rijstijl van de bestuurder is het daardoor wel vaak mogelijk om al uit te stappen terwijl de trein nog niet volledig tot stilstand is gekomen. [[Categorie:Buitenlandse metrolijnen ]]