Wijzigingen

Nederland kent een uitgebreid spoornet. Tot in de jaren negentig van de 20e eeuw exploiteerde de NS alle binnenlandse reizigerstreinen. Sinds eind 2016 2023 zijn er daarnaast vijf bedrijven die personenvervoer per trein verzorgen, namelijk [[Arriva Nederland|Arriva]], [[Breng]] ([[Hermes]]), [[ConnexxionKeolis]], [[NS Reizigers]] en [[SyntusQbuzz]].

[[Lovers Rail]] was het eerste bedrijf dat in 1996, een jaar na de verzelfstandiging van de NS, de concurrentie aanging. Dit werd al snel een flopbleek geen succes.

Succesvoller bleek het [[gedecentraliseerde treindienst|decentraliseren van diverse regionale treindiensten]], die door de NS vaak als onrendabel waren aangewezen. Veel van deze diensten zijn daarna [[aanbesteding|openbaar aanbesteed]]. Bij een aanbesteding wordt gekeken welke vervoerder de beste prijs-kwaliteitsverhouding kan bieden. Het exploitatiecontract, de zogeheten [[concessie]], mag maximaal 15 jaar duren, waarna er weer een aanbesteding moet worden uitgeschreven. De [[Concessie Regionale treindienst Almelo - Mariënberg|treindienst Almelo - Mariënberg]] had in 1997 de primeur, deze werd in mei 1998 overgenomen door [[Oostnet]]. Later [[Gedecentraliseerde treindienst#Overzicht|volgden meer trajecten]]. [[Arriva Nederland|Arriva]] rijdt nu bijvoorbeeld [[stoptrein|stop-]] en [[sneltrein]]en op de [[Concessie Vechtdallijnen|Vechtdallijnen]] en [[Keolis]] op de het traject Amersfoort - Ede-Wageningen, waar voor 10 december 2023 [[Connexxion]] op reed onder de naam [[Valleilijn]].

De belangrijkste verbindingen (alle [[Intercity|Intercity's]] en [[Sprinter (treinsoort)|Sprinters]]) zijn gebundeld in het [[hoofdrailnet]]. Deze concessie is door het [[Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat]] tot zeker 2025 [[onderhands gunnen|onderhands gegund]] aan [[NS Reizigers]]. Enkele gedecentraliseerde treindiensten worden nog door NS uitgevoerd, waaronder het [[Kamperlijntje]]. Daarnaast zijn de stoptreinen tussen Roermond en Maastricht alsmede tussen Sittard en Heerlen, vanaf eind 2016, gedecentraliseerd ondanks dat zij samenvallen met het hoofdrailnet.

Internationale treinen van en naar Nederland worden gereden door [[NS International]], [[Arriva Nederland|Arriva]] en door de buitenlandse vervoerders [[AbellioVIAS Rail]], [[Deutsche Bahn]], [[Eurobahn]], [[NMBS]] en [[ThalysEurostar]].

Elke treinrit heeft een eigen [[Treinnummering|treinnummer]]. De laatste twee cijfers hiervan verschillen per rit, de overige cijfers duiden de [[:Categorie:Treinserie|treinserie]] aan. Het meeste [[:Categorie:treinmaterieel|treinmaterieel]] voor personenvervoer rijdt op elektriciteit. Slechts op enkele trajecten wordt nog [[dieselmaterieel]] ingezet, met name in Noord- en Oost-Nederland. In Nederland hebben alle speciale punten van het spoorwegnet (zoals dienstregelpunten) eigen [[plaatsnaamverkortingen]].