138.961
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
Het netwerk wordt geëxploiteerd door de S-Bahn Berlin GmbH, een dochteronderneming van de [[Deutsche Bahn]].
== Materieel ==
== Voor en tijdens WOII ==
Al rond 1900 bestonden er veel spoorlijnen van en naar Berlijn, maar een echt gemeenschappelijk hoofdstation was er niet. De meeste lijnen eindigden op een kopstation, zoals Anhalter Bahnhof of Görlitzer Bahnhof, waarbij de meeste stations werden vernoemd naar de richting waar de spoorlijn heenging. Later werd besloten deze stations met elkaar te verbinden. Zo ontstond bijvoorbeeld de Berliner Ringbahn, een ringspoorlijn rond het oudere Berlijn, waar nu de lijnen [[Lijn S41 Ringlijn (Berlin, Gesundbrunnen - Gesundbrunnen (rechtsom)|S41]] en [[Lijn S42 Ringlijn (Berlin, Gesundbrunnen - Gesundbrunnen (linksom)|S42]] rondjes over rijden. De Stadtbahn is een lijn die dwars door de stad liep in oost-westrichting. Deze lijnen waren en zijn de basis voor het S-Bahnnetwerk dat zo ontstond.
In 1933 kwam Hitler aan de macht. Berlijn moest een grootse hoofdstad worden van het Derde Rijk, waarvoor onder andere allerlei groteske spoor-ideeën werden bedacht. Sommige ideeën haalden het niet, zoals dat van een enorm luxe trein die over een spoorwijdte van 3 meter zou rijden inclusief restaurant en slaapkamers, maar wel werd er in 1934 begonnen aan de Nord-Südtunnel. Deze loopt van het Anhalter Bahnhof midden onder de binnenstad naar de noordkant van de ring bij Gesundbrunnen. De lijn werd in delen voltooid tussen 1936 en 1939. Station ''Unter den Linden'' werd in de lengterichting onder de gelijknamige boulevard gebouwd waarvoor aan beide kanten zeer krappe bogen werden gebouwd met een straal van slechts 150 meter. De maximumsnelheid bedraagt er dan ook maar 40 km/h.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bliezen Russische troepen echter een deel van de tunnel onder het Landwehrkanal op. Dit had als gevolg dat de S-Bahntunnel onder water liep en via deze tunnel ook delen van het metronet.
== De S-Bahn tijdens de verdeelde stad ==
Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad Berlijn opgedeeld in vier sectoren: een Britse, een Franse, een Amerikaanse en een Russische. Het Russische bewind in Oost-Berlijn vaarde een totaal andere koers dan het westerse in de andere sectoren. Toen bleek dat enorm veel Oost-Berlijners vertrokken naar de westerse sectoren werd besloten tot de bouw van de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961. Voor Oost-Berlijnse burgers was het niet meer zomaar toegestaan om naar het westen te reizen. Deze splitsing van de stad had grote gevolgen voor het openbaar vervoer.
De stad was gesplitst, en het S-Bahnnet werd dus ook gesplitst. Alle trajecten die de grens overstaken werden gesloten. Er waren enkele uitzonderingen:
* Op de lijn Gesundbrunnen - Schönholz lag een deel van de stations nét ten oosten van de grens. Het traject op Oost-Berlijns grondgebied werd bediend door een West-Berlijnse lijn. Daarom werden de uitgangen aan de oostzijde van de stations gesloten, zodat reizigers alleen aan de westelijke zijde de stations konden verlaten. Station Bornholmer Straße vormde een moeizaam punt omdat de grens daar midden overheen lag: de grens lag tussen beide perrons in. Dat station werd dus in zijn geheel gesloten.
* De Nord-Südtunnel liep van West-Berlijn naar West-Berlijn via Oost-Berlijn. Hierom werden alle Oost-Berlijnse stations gesloten en de treinen reden er zonder stoppen doorheen. De toegangen op de straat werden onherkenbaar gemaakt. Station Friedrichstraße was een uitzondering, hier stopten de treinen wel, maar dit station was alleen bereikbaar voor mensen die via de Stadtbahn uit het westen aankwamen. Treinen over die lijn reden namelijk ook door tot dit station. Treinen uit oostelijke richting ook, maar door het plaatsen van allerlei muren en gangen was het op dit Oost-Berlijnse station onmogelijk gemaakt dat reizigers uit beide stadsdelen elkaar tegenkwamen.
=== De 'S-Bahn-Boykott' in het westen===
<br>Door al deze ontwikkelingen kwam het in 1980 uiteindelijk tot een staking van de West-Berlijnse S-Bahn, de ''S-Bahnstreik''.
Vier jaar lang reed geen enkele S-Bahntrein meer in West-Berlijn. Tot in 1984 de West-Berlijnse (en huidige geheel-Berlijnse) stadsvervoerder [[BVG]] de S-Bahn overnam van de DR. Langzaamaan begon het BVG weer met het heropenen van de lijnen. Nu het net in handen van een westerse vervoerder was kwamen de reizigers ook weer terug. Ter vervanging van de oude treinen werd besloten tot het bestellen van nieuwe treinen, de [[BR480]]. Sommige lijnen bleven echter gesloten, tot op de dag van vandaag.
=== Ondertussen in het oosten ===
In Oost-Berlijn was de S-Bahn het meest belangrijke vervoersmiddel. Ook was de tram daar blijven bestaan. De metro had daar slechts twee lijnen (de huidige U2 en U5) en had een ondergeschikte rol. Wel werd lijn U5 in 1988 en 1989 nog flink verlengd naar Hönow. Voor de S-Bahn werd in de jaren 1980 nieuw materieel besteld, de [[BR485/885|BR485]], die nog steeds het frequentst op Oost-Berlijnse lijnen is aan te treffen, bijvoorbeeld de S9.
== Na de Wende ==
Na de val van de Berlijnse Muur konden de beide openbaar vervoersnetten in Berlijn weer op elkaar worden aangesloten. De S-Bahntreinen in de Nord-Südtunnel stopten weer op alle stations, nadat deze opgeknapt en weer toegankelijk gemaakt waren. Midden jaren 1990 was ook de ring weer gesloten. Door deze samenvoeging was weer nieuw materieel nodig. Dit resulteerde in het bestellen van [[BR481/482|BR481]]. De West-Berlijnse treinen 480 en de Oost-Berlijnse treinen 485 hadden op zich wel het hele net samen kunnen rijden, maar ze voldeden niet meer aan de veiligheids- en comforteisen van de jaren 1990 bij een samengevoegd net. In 1996 begon de serielevering en in 2004 kwam de laatste.
Berlijn heeft weer één S-Bahnnet, maar sommige trajecten blijven nog steeds gesloten na de S-Bahnstreik, zoals Zehlendorf-Düppel, en Jungfernheide-Siemensstadt. Laatstgenoemde ligt er nog altijd nutteloos bij, te wachten al wachtend op zijn heringebruikname.
== Lijnennet ==
! Route
|-
| [[Afbeelding:S1 Berlijn.png|60px|link=S1 (Berlin)]] || Potsdam Hbf - Wannsee - Steglitz - Schöneberg - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Wittenau - Oranienburg
|-
| [[Afbeelding:S2 Berlijn.png|60px|link=S2 (Berlin)]] || Blankenfelde - Mariënfelde - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Pankow - Bernau
|-
| [[Afbeelding:S3 Berlijn.pngS25 |60px|link=S3 (Berlin)]] || Ostkreuz Teltow Stadt - Lichterfelde - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Karlshorst Reinickendorf - Köpenick Tegel - ErknerHenningsdorf
|-
| [[Afbeelding:S5 Berlijn.pngS26 |60px|link=S5 (Berlin)]] || Spandau - Westkreuz Teltow Stadt - Charlottenburg Lichterfelde - Zoologischer Garten Südkreuz - Hauptbahnhof Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof - Ostkreuz - Lichtenberg - Wuhletal Gesundbrunnen - Mahlsdorf Wittenau - StrausbergWaidmannslust
|-
| [[Afbeelding:S7 Berlijn.pngS3 |60px|link=S7 (Berlin)]] || Potsdam Hbf - Wannsee Spandau - Westkreuz - Charlottenburg - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof - Ostkreuz - Lichtenberg Karlshorst - Köpenick - AhrensfeldeErkner
|-
| [[Afbeelding:S8 Berlijn.pngS4 |60px|link=S8 (Berlin)]] || Birkenwerder Gesundbrunnen -> Ostkreuz -> Neukölln - Pankow > Südkreuz - Ostkreuz > Bundesplatz - Schöneweide > Westkreuz - Grunau > Jungfernheide - Zeuthen> Gesundbrunnen
|-
| [[Afbeelding:S9 Berlijn.pngS42 |60px|link=S9 (Berlin)]] || Flughafen Schönefeld Gesundbrunnen -> Jungfernheide -> Westkreuz -> Bundesplatz -> Südkreuz - Schöneweide > Neukölln - > Ostkreuz - Pankow> Gesundbrunnen
|-
| [[Afbeelding:S25 Berlijn.pngS45 |60px|link=S25 (Berlin)]] || Teltow Stadt Flughafen Schönefeld - Schöneweide - Lichterfelde Neukölln - Südkreuz - Anhalter Bahnhof - Friedrichstraße - Gesundbrunnen - Reinickendorf - Tegel - Henningsdorf
|-
| [[Afbeelding:S41 Berlijn.pngS46 |60px|link=S41 (Berlin)]] || Gesundbrunnen Westend -> Ostkreuz Westkreuz -> Neukölln Bundesplatz -> Südkreuz -> Bundesplatz Neukölln - Schöneweide -> Westkreuz Grunau -> Jungfernheide Zeuthen -> GesundbrunnenKönigs Wusterhausen
|-
| [[Afbeelding:S42 Berlijn.pngS47 |60px|link=S42 (Berlin)]] || Gesundbrunnen -> Jungfernheide -> Westkreuz -> Bundesplatz -> Südkreuz Hermannstraße -> Neukölln -> Ostkreuz Schöneweide -> GesundbrunnenSpindlersfeld
|-
| [[Afbeelding:S45 Berlijn.pngS5 |60px|link=S45 (Berlin)]] || Flughafen Schönefeld Westkreuz - Charlottenburg - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof - Ostkreuz - Schöneweide Lichtenberg - Neukölln Wuhletal - Südkreuz Mahlsdorf - BundesplatzStrausberg
|-
| [[Afbeelding:S46 Berlijn.pngS7 |60px|link=S46 (Berlin)]] || Westend Potsdam Hbf - Wannsee - Westkreuz - Bundesplatz Charlottenburg - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Südkreuz Friedrichstraße - Neukölln Alexanderplatz - Schöneweide Ostbahnhof - Grunau Ostkreuz - Zeuthen Lichtenberg - Königs WusterhausenAhrensfelde
|-
| [[Afbeelding:S47 Berlijn.pngS75 |60px|link=S47 (Berlin)]] || Hermannstraße - Neukölln Warschauer Straße - Schöneweide Lichtenberg - SpindlersfeldWartenberg
|-
| [[Afbeelding:S75 Berlijn.pngS8 |60px|link=S75 (Berlin)]] || Westkreuz Birkenwerder - Charlottenburg Pankow - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Friedrichstraße - Alexanderplatz - Ostbahnhof Ostkreuz - Ostkreuz Schöneweide - Lichtenberg Grunau - WartenbergZeuthen
|-
| [[Afbeelding:S85 Berlijn.png|60px|link=S85 (Berlin)]] || Grünau - Schöneweide - Ostkreuz - Wittenau Bornholmer Straße - Pankow|-| S9 || Spandau - Westkreuz - Zoologischer Garten - Hauptbahnhof - Ostbahnhof - Schöneweide - WaidmannslustFlughafen Schönefeld
|}
Met ingang van dienstregeling 2018 is de verbindingsboog, die van zuid naar west langs station Ostkreuz loopt, weer in gebruik genomen na door de verbouwing van het station jarenlang te zijn gesloten. De S9 rijdt daarom weer over de Stadtbahn in plaats van naar Pankow en heeft nu Spandau als eindpunt, net als de nu doorgetrokken S3. De S5, die tot dit moment naar Spandau ging, is ingekort tot Westkreuz. De S75 is van Westkreuz ingekort tot Ostkreuz en werd doorgetrokken naar Ostbahnhof toen de viersporigheid op dit traject voltooid was.
Om de S9 naar Pankow te vervangen is lijn S85 naar Pankow gaan rijden. Een nieuwe lijn S26 vervangt weer de S85 op het traject naar Waidmannslust.
Met ingang van dienstregeling 2020 is lijn S75 ingekort tot Warschauer Straße in plaats van Ostbahnhof. Op lijn S3 is op maandag t/m vrijdag elke 20 minuten als toevoeging een expresslijn gaan rijden tussen Ostbahnhof en Friedrichshagen, die enkele tussenstations overslaat.
== Dienstuitvoering ==
* Dienst P, met als naam Paula, rijdt elke twintig minuten de dienst Oranienburg - Wannsee.
* Dienst P I, met als naam Panther, rijdt elke twintig minuten Frohnau - Wannsee.
== Vertrekprocedure ==
Wanneer de deuren van een S-Bahntrein zullen sluiten en en de trein gaat vertrekken, gaan er bij de deuren rode lampen oplichten en klinkt er een laag-hoog-laag-toon (nagenoeg gelijk aan de toon van de [[Metro van Rotterdam|Rotterdamse metro]] maar dan iets langer). Hier kunnen drie verschillende procedures aan vooraf gaan.
