Wijzigingen

|vervoerders=[[Arriva]] (Elst - Tiel) <br>[[NS]] (Tiel - Geldermalsen) <br>[[ArrivaQbuzz]] (Geldermalsen - Dordrecht)

In 1860 werd besloten tot de [[Staatsaanleg van spoorwegen|staatsaanleg]] van een [[Staatslijn H|spoorlijn]] tussen [[Utrecht Centraal|Utrecht]], [[Culemborg]] , [[Geldermalsen]], [['s-Hertogenbosch]] en [[Boxtel]]. Deze lijn werd tussen 1868 en 1870 geopend. Niet veel later waren er ook plannen voor een spoorlijn tussen Utrecht, [[Gorinchem]] en [[Breda]], maar deze spoorlijn ligt er tot op de dag vandaag nog niet, hoewel er nog wel regelmatig voorstellen voor gedaan worden, zoals in 2008 <ref>[http://www.bamrail.nl/sites/default/files/domain-86/documents/4.d.1_visienota_spoorverbinding_breda_utrecht-86-1349965624691080610.pdf Breda - Utrecht: de vergeten corridor]</ref>. In 1875 gaf de regering wel goedkeuring tot verdere staatsaanleg van een aantal spoorlijnen, waaronder de Betuwelijn tussen [[Elst]] en [[Dordrecht]]. Het traject tussen Elst en [[Geldermalsen]] opende op 1 november 1882, het traject tussen Geldermalsen en Gorinchem op 1 december 1883 en het traject tussen Gorinchem en Dordrecht op 16 juli 1885. Gelijktijdig werd de [[Spoorlijn Kesteren - Amersfoort|spoorlijn]] tussen [[Kesteren]], [[Rhenen]] en [[Amersfoort Centraal|Amersfoort]], aansluitend op de Betuwelijn, aangelegd en op 18 februari 1886 geopend.

De spoorlijn is voor een deel enkelsporig aangelegd, maar oorspronkelijk waren er stukken dubbelspoor tussen de aansluiting op de [[spoorlijn Arnhem - Nijmegen]] en Kesteren, tussen Geldermalsen en [[Leerdam]] <ref>Spoor & trein, editie 9, artikel "Sporen door de Betuwe in verleden, heden en toekomst" (1998), G. Nieuwenhuis, Alkmaar De Alk</ref> (vanaf 1914 tussen [[Wadenoijen]] en Leerdam <ref> http://www.archiefedwardbary.nl/paginas/nederland/ns/uitgelicht.htm De Betuwelijn in perspectief</ref>) en Gorinchem en [[Sliedrecht]]. De exploitatie van de Betuwelijn was oorspronkelijk in handen van de [[SS]], maar vanaf 1889 reden er doorgaande treinen van de [[HIJSM]] tussen [[Amsterdam Centraal|Amsterdam]], Amersfoort, Kesteren en [[Nijmegen]]. In 1890 ging de exploitatie van de gehele lijn over naar de HIJSM. Over de Betuwelijn kwamen sneltreinen tussen Rotterdam en Nijmegen te rijden, waarbij te Kesteren overgestapt kon worden op de treinen van/naar Amersfoort. Ook reden er internationale treinen tussen Amsterdam, Amersfoort, Nijmegen en Duitsland en tussen Hoek van Holland, Nijmegen en Duitsland.

In de Tweede Wereldoorlog vernietigde de bezetter diverse bruggen aan de Betuwelijn en aan de lijn tussen Kesteren en Amersfoort. Hierdoor was er regelmatig geen of beperkt treinverkeer mogelijk. Aan het eind van de oorlog werd de Rijnbrug tussen Kesteren en Rhenen opgeblazen. Aangezien deze nooit meer hersteld is betekende dit het einde van de rechtstreekse verbinding tussen Amersfoort en Kesteren en dus ook voor een aantal doorgaande treinen over het oostelijke gedeelte van de Betuwelijn. Een ander gevolg van de oorlog was dat door de Duitse bezetter geëist werd dat een groot aantal spoorstaven geleverd zou worden ten behoeve van de oorlogsvoering. Volgens de oorspronkelijke plannen betekende dit dat de volledige Betuwelijn enkelsporig zou worden, maar met name de oostelijke Betuwelijn bespaarde spaarde men. Tussen Geldermalsen en Leerdam brak me men daarentegen wel één van beide sporen op<ref>Atlas van de verdwenen spoorlijnen in Nederland (2016), V.M. Lansink en J.M. ten Broek, Zwolle WBOOKS</ref>. Direct na de oorlog reed het treinverkeer tussen Utrecht en Maastricht een poosje via het oostelijk gedeelte van de BetuwerouteBetuwelijn; pas in 1947 nam [[NS]] het westelijk gedeelte van de lijn weer in gebruik.

De volgende grote wijziging vond plaats met [[Spoorslag '70]]. Tussen Gorinchem en Geldermalsen ging elk uur een toegevoegde trein rijden, waardoor er een halfuursdienst halfuurdienst op dit traject ontstond. De treinen tussen Nijmegen / Arnhem en Geldermalsen werden doorgetrokken naar Utrecht.

Mede door het openen van de stations [[Utrecht Lunetten]] en [[Houten]] nam het reizigersvoer reizigersvervoer tussen Utrecht, Geldermalsen en Tiel verder toe. Met ingang van de [[dienstregeling 1982/1983]] ging NS op dit traject, behalve op enkele rustige momenten 's avonds en zondag, een halfuursdienst halfuurdienst rijden.

Aan het eind van de jaren 1980 en het begin van de jaren 1990 vonden nog twee belangrijke wijzigingen plaats. Ten eerste gingen vrijwel alle treinen vanuit Tiel naar het oosten naar Arnhem rijden; . Nijmegen werd vanaf de [[dienstregeling 1987/1988]] alleen nog door een enkele toegevoegde spitstrein aangedaan en vanaf de [[dienstregeling 1990/1991]] helemaal niet meer door reguliere reizigerstreinen. Reizigers tussen Tiel en Nijmegen moeten sindsdien altijd overstappen te Elst. In Arnhem werd de treindienst verlengd tot station [[Arnhem Velperpoort|Velperpoort]]. De verbindingsboog van de Betuwelijn richting Nijmegen werd opgebroken. Had deze er nog gelegen, dan had deze een kruising moeten krijgen met de aftakking van de Betuweroute op de spoorlijn Arnhem - Nijmegen richting Arnhem.

De tweede belangrijke wijziging die plaatsvond was het elektrificeren van de Betuwelijn tussen Geldermalsen en Dordrecht. Met ingang van de [[dienstregeling 1992/1993]] op 31 mei 1982 1992 voerden elektrische treinstellen de dienst uit op dit traject.

Waar er dus nog geïnvesteerd werd in de westelijke Betuwelijn, waren de reizigersaantallen op de oostelijke Betuwelijn zeer matig. Zodanig zelfs dat er diverse malen een discussie was of de lijn niet maar beter gesloten kon worden. De lage reizigersaantallen kwamen uiteindelijk ook tot uiting in de dienstregeling. Met ingang van de [[dienstregeling 1994/1995]] werd de treindienst van maandag- tot en met vrijdagavond vervangen door een busdienst. Overigens stopte deze busdienst niet bij de meeste stations tussen Elst en Tiel; reizigers moesten meestal bij een speciale halte parkeerplaats langs de A15 overstappen op een NS-taxi. Met ingang van de [[dienstregeling 2000/2001]] kortte NS de treindienst Tiel - Arnhem Velperpoort buiten de spits in tot station Arnhem; [[dienstregeling 2001/2002|één jaar later]] gebeurde hetzelfde in de spitsen.

Per 1 april 2005 stopte NS met het spoorvervoer op het oostelijke gedeelte van de Betuwelijn. De overheid deed een aanbesteding en uiteindelijk gunde men het spoorvervoer op het traject aan [[Syntus]]. <ref>[http://www.railvervoersite.nl/news/news_articles.php?ID_nieuwsberichten=2135 Syntus nieuwe vervoerder spoorlijn Tiel - Arnhem</ref>. Hierdoor werd de spoorlijn gered van een mogelijke ondergang. Niet alleen dat, Syntus ging meer treinen inzetten: de bussen en taxi's 's avonds werden vervangen door treinen en in de spits gingen enkele toegevoegde ritten rijden, zodat dan een halfuursdienst halfuurdienst ontstond. Syntus zette treinstellen van de types [[DM '90]] en [[Lint]] in op de treindienst. De concessie van de treindienst beëindigde eindigde met het begin ingang van de [[dienstregeling 2010]], maar werd onderhands verlengd tot het begin van de [[dienstregeling 2013]].

[[Afbeelding:Elst 01 (640x472).jpg|thumb|282px|right|De Betuwelijn takt aan op de spoorlijn [[Arnhem Centraal|Arnhem]] - [[Nijmegen]], vlak voor ten zuiden van station [[Elst]]. De wissel voor het derde spoor, dat inmiddels tot aan station Elst loopt, is hier net aangelegd. 7 augustus 2014]]In de nieuwe uitgeschreven concessie, die voor het treinvervoer met ingang van dienstregeling 2013 inging, zat ook het busvervoer in de Achterhoek en het Rivierenland en de treindiensten tussen Arnhem en [[Winterswijk]], [[Zutphen]] en Winterswijk en tussen [[Apeldoorn]] en Zutphen. Arriva won de concessie en ging de treindiensten uitvoeren met treinstellen van het type [[GTW]]. De opzet van de dienstregeling bleef aanvankelijk hetzelfde, hoewel in de spits nog een enkele extra rit ging rijden. Een tijd lang lag het voorstel op tafel om de treindienst op de oostelijke Betuwelijn in te korten tot het traject tussen Tiel en Elst om . Op deze manier kon meer ruimte te geven gegeven worden aan de drukkere treindiensten op het volle traject tussen Arnhem en Nijmegen. In Elst werd vanaf de aansluiting van de spoorlijn Arnhem - Nijmegen tot aan station Elst een derde spoor aangelegd zodat de trein uit Tiel te Elst kan keren. Dit keerspoor was eind 2014 gereed. Uiteindelijk besloot de provincie Gelderland echter de treinen uit Tiel toch naar Arnhem door te laten rijden; doordeweeks ging tussen de spitsen eenmaal per uur een toegevoegde rit tussen Tiel en Elst rijden. Hiermee werd , met ingang van [[dienstregeling 2017]] op de gehele oostelijke Betuwelijn een halfuursdienst halfuurdienst gereden.

Ook de treindienst tussen Geldermalsen en Dordrecht werd aanbesteed. Met ingang van [[dienstregeling 2007]] ging Arriva de treindienst uitvoeren, ook hier met treinstellen van het type [[GTW]]. Bij aanvang van de dienstregeling ging Arriva een halfuursdienst halfuurdienst rijden over het gehele traject. Per [[dienstregeling 2011]] werd tussen Gorinchem en Dordrecht zelfs een kwartierdienst gereden. Hiervoor moest bij diverse stations een stuk dubbelspoor aangelegd worden; bovendien opende ook een aantal nieuwe stations. Met ingang van [[dienstregeling 2019]] nam Qbuzz de treindiensten op het traject Dordrecht - Geldermalsen over van Arriva.

Het traject tussen Geldermalsen en Tiel behoort anno 2017 tot het hoofdrailnet en daarmee bedient [[NS Reizigers]] dit traject. De treinen rijden vanuit Tiel tweemaal per uur naar [[Utrecht Centraal]] en zijn daar anno 2017 een groot deel , vanaf de zomer van de week gekoppeld aan de 2020 wordt structureel doorgereden als [[Sprinter]] naar [[WoerdenDen Haag Centraal]].

{{ RouteRij | {{Rimg|vAtnL|png}} | ''[[Spoorlijn Kesteren - Amersfoort|lijn]] naar [[Amersfoort Centraal|Amersfoort]]'' }}

{{ RouteRij | {{Rimg|rsrg}} | [[UtrechtsestraatwegUtrechtsche Straatweg]] }}

{{ RouteRij | {{Rimg|rnr}} | [[Gorinchem PaplandNoord]] }}

{{ RouteRij TreinRouteRij | {{Rimg|rsr}} | [[Sliedrecht]] }}

{{ RouteRij | {{Rimg|ViWb|png}} | ''snelweg autoweg N3'' }}