Rhijnspoorweg

Uit OV in Nederland Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Rhijnspoorweg
Naam Rhijnspoorweg
Lengte 118,6 km
Geopend 1843 - 1845, 1856, 1889
Huidige status In gebruik
Geëlektrificeerd 1938, 1966
Aantal sporen 2, Ut - Asb: 4
Vervoerders NS, Arriva, Breng, Abellio
Bestand:Rhijnspoorweg bocht Maarn.JPG
Tussen Utrecht en Ede loopt de spoorlijn grotendeels parallel aan de snelweg A12. Tussen Driebergen en Maarsbergen doorsnijdt de lijn de Utrechtse Heuvelrug en maakt een bocht bij Maarn. Er zijn werkzaamheden gaande om de snelweg te verbreden, 19 augustus 2011.

De Rhijnspoorweg is de spoorlijn tussen Amsterdam Centraal, Utrecht Centraal, Arnhem Centraal, Zevenaar en de Duitse grens. Tussen Amsterdam Amstel en Amsterdam Holendrecht ligt sinds de jaren '70 het spoor van de metro van Amsterdam tussen de sporen van de Rhijnspoorweg.

Geschiedenis van de spoorlijn

De eerste plannen

De eerste plannen voor een spoorweg tussen Amsterdam en Keulen werden in 1831 gemaakt door luitenant-kolonel William Archibald Bake. Deze spoorweg zou van Amsterdam via Amersfoort, Arnhem en Doesburg richting Pruisen moeten lopen. Deze aanbesteding mislukte. De behoefte van een spoorlijn tussen Amsterdam en Keulen bleef desondanks wel bestaan omdat de vaarwegen van en naar Amsterdam verre van ideaal waren. In 1836 werd bij koninklijk besluit een staatscommissie opgericht om het belang van en de mogelijkheid tot het aanleggen van spoorwegen in Nederland te onderzoeken. Hoewel staatsaanleg zeker niet de voorkeur had, zag men een uitzondering voor de lijn tussen Amsterdam en Arnhem. In 1838 werd een ontwerp ingediend voor deze spoorlijn, inclusief zijtak van Utrecht naar Rotterdam, maar de hoge kosten in combinatie met de enorme aflossing van de staatsschuld zorgde ervoor dat de plannen in de Tweede Kamer ruim verworpen werden. Op 30 april 1838 gelaste koning Willem I de aanleg van de spoorlijn (zonder de zijtak naar Rotterdam). De spoorleg zou vanaf Amsterdam via Abcoude en Breukelen naar Utrecht lopen en vanaf daar via Maarn, Maarsbergen en onderlangs de Wageningse Berg naar Arnhem lopen.

Aanleg van de spoorlijn

De Rhijnspoorweg werd, net als de in 1839 geopende lijn tussen Amsterdam en Haarlem, aangelegd in breedspoor. Door de hoge kosten die betaald moesten worden voor de aankoop van grond werd het eerste deel van de Rhijnspoorweg, tussen Amsterdam en Utrecht, pas geopend op 18 december 1843. Op 17 juni 1844 kwam de spoorlijn tot aan Driebergen-Zeist en op 15 maart 1845 werd Arnhem bereikt. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de spoorlijn via Wageningen kwam te lopen, maar om defensieve redenen werd de lijn uiteindelijk via het destijds kleinere Ede aangelegd.

Verlenging naar Duitsland en overgang naar normaalspoor

Vijf dagen na opening van de lijn werd deze overgedragen aan particulieren, met name Engelse bankiers, die de concessie onderbrachten in de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS). De grootste wens van de NRS was het doortrekken van de spoorlijn naar Pruisen. Door Oberhausen liep een lijn van het Cöln-Mindener Eisenbahn-Gesellschaft (CME); het NRS wenste daar op aan te sluiten. Het NRS zou dan vanaf Arnhem oostwaarts naar Zevenaar bouwen; het CME zou via Wesel een lijn naar Nederland aanleggen. Probleem hierbij was het breedspoor in Nederland en het normaalspoor in Pruisen. Pas in 1851 werd een verdrag met Pruisen getekend voor de aanleg van het verbindingsstuk van de spoorlijnen van de NRS en de CME. Uiteindelijk werd op 15 februari 1856 het traject tussen Arnhem en Elten geopend. Tussen Amsterdam en Arnhem werd het spoor hierbij versmald; het overgebleven materiaal van de versmalling werd gebruikt voor de aanleg van een tweede spoor tussen Utrecht en Arnhem; het traject tussen Amsterdam en Utrecht werd tussen 1867 en 1872 verdubbeld.

Amsterdam Weesperpoort

De lijn van de NRS eindigde oorspronkelijk bij station Amsterdam Weesperpoort. In 1889 werd het Centraal Station van Amsterdam geopend, waar de NRS ook kon komen via een verbindingsboog. Pas in 1939 werd het station Amsterdam Weesperpoort gesloten.

Overnames en fusies

In 1890 werd het net van de NRS onderhands aangekocht door de staat; de meeste lijnen werden ondergebracht bij de Staatsspoorwegen (SS). Nadat de SS en HIJSM per 1 januari 1917 al verregaande samenwerking hadden aangekondigd, kwam de Rhijnspoorweg per 1 januari 1938 onder het beheer van de fusiemaatschappij NV Nederlandsche Spoorwegen (NS).

Elektrificatie

Halverwege de jaren 1930 kwamen plannen voor de elektrificatie van het Middennet (Amsterdam / Rotterdam / Den Haag - Utrecht - Eindhoven / Nijmegen) naar buiten. Na onderhandelingen over de te betalen stroomprijs werd de elektrificatie van dit net in april 1936 goedgekeurd. In 1938 was de Rhijnspoorweg daarmee geëlektrificeerd tussen Amsterdam en Arnhem; het aansluitende traject naar Nijmegen kwam in 1940 gereed. In 1953 werd het traject tussen Arnhem en Arnhem Velperpoort geëlektrificeerd als onderdeel van Staatslijn A; pas in 1966 volgde ook het traject naar Emmerich.

Rail 21

In 1999 werd begonnen met de spoorverdubbeling van het traject tussen Amsterdam en Utrecht, in het kader van de Rail 21-plannen. Oorspronkelijk zou het traject tussen Amsterdam Muiderpoort en Utrecht Centraal verdubbeld worden, maar uiteindelijk bleef het bij het traject tussen Amsterdam Bijlmer en Utrecht Centraal; dit kwam gereed op 25 april 2007. Sindsdien rijden de Sprinters over de binnensporen en de Intercity's over de buitensporen. Ook het traject tussen Utrecht en Zevenaar zou volgens de plannen van Rail 21 worden uitgebouwd, maar dit heeft geen doorgang gevonden. Wel is het Arnhemse station uitgebreid met een extra perron en komen er ook aanpassingen aan de stations Driebergen-Zeist en Ede-Wageningen.

Traject

  Station
Route rer.svgRoute 0sr.svg Amsterdam Centraal
Route rer.svgRoute bdrie.png  
Route rer.svgRoute wpl.png Opstelplaats Dijksgracht  
Route rer.svgRoute edrie.png  
Route rer.svgRoute rsr.svg Amsterdam Muiderpoort
Route rer.svgRoute AtnR.png Oosterspoorweg naar Zutphen  
Route vBegin.pngRoute rlr.svg Amsterdam Weesperpoort  
Route 70vAtvL.png  
Route rer.svgRoute rsr.svg Amsterdam Amstel
Route rer.svgRoute rsr.svg Duivendrecht
Route rer.svgRoute AtvR.png Schiphollijn van Weesp  
Route rer.svgRoute AtvL.png Utrechtboog van Amsterdam RAI  
Route rer.svgRoute rsr.svg Amsterdam Bijlmer ArenA
Route rer.svgRoute rsr.svg Amsterdam Holendrecht
Route rer.svgRoute rsr.svg Abcoude
Route rer.svgRoute rsrg.svg Vreeland  
Route rer.svgRoute vAtvL.png Lijn van Aalsmeer  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Nieuwersluis-Loenen  
Route rer.svgRoute rsr.svg Breukelen
Route rer.svgRoute AtnL.png Lijn naar Harmelen  
Route rer.svgRoute rsr.svg Maarssen
Route rer.svgRoute brug.png Demka- en Werkspoorbruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal  
Route rer.svgRoute rsr.svg Utrecht Zuilen
Route rer.svgRoute AtvR.png Centraalspoorweg van Kampen  
Route rer.svgRoute AtvL.png Lijn van Rotterdam Centraal  
Route rer.svgRoute rsr.svg Utrecht Centraal
Route rer.svgRoute rsrg.svg Jeremiebrug  
Route rer.svgRoute rsr.svg Utrecht Vaartsche Rijn
Route rer.svgRoute AtnL.png Staatslijn H naar Boxtel  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Houtenschepad  
Route rer.svgRoute vAtvR.png Oosterspoorweg van Hilversum  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Meerveldscheweg  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Vechten  
Route rer.svgRoute rsr.svg Bunnik
Route rer.svgRoute rsr.svg Driebergen-Zeist
Route rer.svgRoute rsrg.svg Driebergen-Austerlitz  
Route rer.svgRoute rsr.svg Maarn
Route rer.svgRoute rsrg.svg Maarsbergen
Route rer.svgRoute AtnL.png Veenendaallijn naar Rhenen  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Heuvelsche Steeg  
Route rer.svgRoute rsr.svg Veenendaal-De Klomp
Route rer.svgRoute AtvR.png Kippenlijn van Nijkerk  
Route rer.svgRoute rsr.svg Ede-Wageningen
Route rer.svgRoute rsrg.svg Buunderkamp  
Route rer.svgRoute rsr.svg Wolfheze
Route rer.svgRoute rsr.svg Oosterbeek
Route rer.svgRoute AtvL.png Lijn van Nijmegen  
Route rer.svgRoute rsr.svg Arnhem Centraal
Route rer.svgRoute rsr.svg Arnhem Velperpoort
Route rer.svgRoute AtnR.png Staatslijn A naar Leeuwarden  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Fort Westervoort  
Route rer.svgRoute brug.png Brug over de IJssel  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Oostzijde Brug  
Route rer.svgRoute rsr.svg Westervoort
Route rer.svgRoute rsr.svg Duiven
Route rer.svgRoute rsrg.svg Groessen  
Route rer.svgRoute rsr.svg Zevenaar
Route rer.svgRoute AtnR.png Lijn naar Winterswijk  
Route rer.svgRoute AtvL.png Goederenlijn van Rotterdam  
Route rer.svgRoute rsrg.svg Babberich  
Route rer.svgRoute rsGr.png Grens Nederland - Duitsland  
Route rer.svgRoute rn0.svg Emmerich-Elten

Dienstregeling

Dienstregeling 2024

Treinsoort Treinserie Frequentie Traject Vervoerder Opmerkingen
ICE International 100 5-6x/dag (Basel SBB -) Frankfurt (M) Hbf - Amsterdam Centraal NS International Draagt in Duitsland de lijnnummers ICE 43 of ICE 78.
ICE International 200 1-2x/dag (per richting) Frankfurt (M) Hbf - Amsterdam Centraal NS International
Intercity 3100 2x/uur Nijmegen - Schiphol Airport NS
Intercity 3900 2x/uur Enkhuizen - Heerlen NS
Intercity 3700 0-2x/uur Venlo - Schiphol Airport - Dordrecht NS Avonduren en vrijdag t/m zondag
Intercity 3500 2x/uur Schiphol Airport - Venlo NS
Intercity 1400 1x/uur Rotterdam Centraal - Amsterdam Centraal - Utrecht Centraal NS Nachtnet
Intercity 3200 0-2x/uur Arnhem Centraal - Schiphol Airport - Rotterdam Centraal NS Spitstrein; rijdt alleen van maandag tot en met donderdag.
Intercity 800 2x/uur (Den Helder -) Alkmaar - Maastricht NS
Intercity 3000 2x/uur Nijmegen - Den Helder NS Stopt na 21:00 te Veenendaal-De Klomp.
Intercity 2900 2x/uur Enkhuizen - Maastricht NS Vroege ochtend, avonduren en vrijdag t/m zondag.
Intercity 23400 1-2x/nacht Utrecht Centraal - Nijmegen NS Nachtnet
Nachttrein 32700 1x/week Maastricht - Schiphol Airport Arriva Rijdt alleen op vrijdagnacht.
Nightjet 400 1x/nacht Amsterdam Centraal - Zürich HB ÖBB
Nightjet 420 1x/nacht Amsterdam Centraal - Innsbruck Hbf / Wien Hbf ÖBB
Regional-Express 20000 1x/uur Arnhem Centraal/Bocholt - Düsseldorf Hbf VIAS Rail Er wordt gecombineerd en gesplitst te Wesel.
Sprinter 4000 2x/uur Rotterdam Centraal - Uitgeest NS
Sprinter 7300 2x/uur Breukelen - Rhenen NS
Sprinter 7400 2x/uur Uitgeest - Driebergen-Zeist NS
Sprinter 7500 2x/uur Ede-Wageningen - Arnhem Centraal NS
Stoptrein 30900 2x/uur Arnhem Centraal - Winterswijk Arriva
Stoptrein 30700 2x/uur Arnhem Centraal - Doetinchem Hermes Rijdt alleen op werkdagen overdag.
Stoptrein 36900 1x/uur Arnhem Centraal - Didam (→ Terborg) Arriva Rijdt alleen in de ochtendspits (ma t/m do) en op zondagochtend.

Historische dienstregeling

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties:

Veenendaal, G. (2004) Spoorwegen in Nederland. Amsterdam: Boom.